February 28, 2019 at 12:30 AM by વિવેક · Filed under ભગવતીકુમાર શર્મા, સોનેટ
પ્હેલાં હતી નિકટતા મગફાડ જેવી;
આશ્લેષ બીચ નવ વાયુય શ્વાસ લેતો.
શૈયા તણા ઉભય રિક્ત રહંત છેડા;
મધ્યે અદ્વૈત અનુરાગથી બદ્ધ પૂર્ણ.
થોડી તિરાડ પડી કૂમળી પાનીઓથી;
બે છોડ બીચ મૃદુ ફૂલ ખીલ્યું સુનેરી;
વાયુલહેર વહી આવી તિરાડ વાટે;
નૈકટ્ય સ્નિગ્ધ શયનેય બળોતિયાથી.
પાની મૃદુ કઠણ થૈ પછી કાળસ્પર્શે;
ભાંખોડતી પગલી ઉંબર ગૈ વળોટી.
મધ્યે વસેલ અવકાશ ખસી ગયો ને
છેડા ફરી શયનના મળવા અધીર.
કિન્તુ પડાવ કરી ચોરપગે પ્રગાઢ
હાંફી રહ્યો સમય આપણી મધ્ય પીળો!
– ભગવતીકુમાર શર્મા
વચ્ચે હવા પણ પગપેસારો ન કરી શકે એવી મગફાડ જીવી ચસોચસ નિકટતામાં પથારીની વચ્ચે આલિઅંગનબદ્ધ રહેતા નવદંપતીની પથારીના બન્ને છેડાઓ કાયમ ખાલી જ રહેતા હતા. પણ બાળકનો પ્રવેશ થયો અને વચ્ચે એક તિરાડ પડી. બંને છોડ તોય સોનેરી ફૂલના ખીલવાથી ખુશ હતા. બાળક મોટું થઈને ઘરનો ઉંબરો વટાવી જઈ પોતાની દુનિયામાં સ્થિર થઈ ગયો. પથારીના બે અલગ થઈ ગયેલ છેડાઓને ફરી એક થવા માટે અવકાશ સાંપડ્યો પણ ચોરપગે આટલીવારમાં વૃદ્ધત્વ વચ્ચે ઘર કરી ગયું છે એ વાસ્તવિક્તા કવિ જે હળવાશથી રજૂ કરે છે એ અનુભૂતિને બળવત્તર બનાવે છે…
Permalink
February 27, 2019 at 9:27 AM by તીર્થેશ · Filed under કૃષ્ણ દવે, ગીત
કેટલાક મરવાના બાકી છે ?
દેખેંગે, સોચેંગે,લડ લેંગે આરપાર સાંભળીને પબ્લિક પણ થાકી છે.
એક પછી એક બધાં કપડાં ઉતારી લ્યે તોય ક્યે છે વસ્ત્રો હરાય?
ઘરમાં ઘૂસીને રોજ માથાં વાઢી લ્યે છે તોય ક્યે છે હત્યા કરાય?
સાચું કહું એમને તો એવું લાગે છે જાણે આપણે તો બંગડિયું તાકી છે.
કેટલાક મરવાના બાકી છે ?
“આસમાન સાફ હૈ ને બીજલી ગીરેગી” આમાં નો હાલે કવિતાની વાતું
બીજાની પાસેથી એટલું તો શીખો કે બોલવાથી કાંઈ નથી થાતું
થોડુક હલાવશો તો તરતજ ઈ ખરવાની ડાળી પર કેરિયું જે પાકી છે.
કેટલાક મરવાના બાકી છે ?
લાગી છે આગ એને ઠારવાની વાત, એમાં ભાગ્યા ક્યાં? અહિયાં તો અટકો,
પોતાના કૂવામાં પાણી ભરપૂર છતાં પારકાના કૂવે કાં ભટકો?
આખ્ખી દુનિયાને શું ક્હેતા ફરો છો કે કૂતરાની પૂંછડી તો વાંકી છે.
કેટલાક મરવાના બાકી છે ?
– કૃષ્ણ દવે
અંગતપણે હું યુદ્ધમાત્રનો વિરોધી છું….હિંસા એ જવલ્લે જ કાયમી ઉપાય હોય છે, પરંતુ આ લાગણીને કાયરતા ગણી શત્રુ માઝા મૂકે ત્યારે તો ગાંડીવ ઉપાડવું જ રહ્યું…દાયકાઓના સંયમ પછી આજે ભારતમાતાએ ત્રિશૂળ ઉગામ્યું છે……હવે આરપારની લડાઈ એ જ વિકલ્પ દેખાય છે…..
ભીખ્યાં,ભટક્યાં,વિષ્ટિ,વિનવણી- કીધા સુજનના કર્મ,
આર્ય સુજનતા દૈન્ય ગણી તો યુદ્ધ એ જ યુગધર્મ……
Permalink
February 26, 2019 at 9:02 AM by તીર્થેશ · Filed under ગઝલ, સંજુ વાળા
ભાવ સમજુ ‘ને હાવભાવ કહું
કે, ઉમળકાનો ઘન ચઢાવ કહું ?
ના હું બદલાઉં, ના બનાવ કહું
આવનારા તને શું ‘આવ’ કહું ?
આજ એકાંત અઘરું લાગે છે –
એને તારી અસર કે તાવ કહું ?
સાવ પાસે જઈને અટકી જવું
વિઘ્ન સમજું, સહજ પ્રભાવ કહું ?
વાતમાં બીજી વાત ગૂંથીને –
ચાલું રાખું કે ‘રૂક્જાવ’ કહું ?
આંખ બેઠી છે દૃશ્યના ટેકે
દૃશ્યને આંખનો લગાવ કહું ?
આ કહ્યા સાંભળ્યાની આડશ લઈ
માત્ર અંગત અનોખી રાવ કહું !
– સંજુ વાળા
આંખ બેઠી છે દૃશ્યના ટેકે……..-વાહ !!!!!
Permalink
February 23, 2019 at 12:30 AM by વિવેક · Filed under ગીત, નેહા પુરોહિત
મારાં લે’રિયામાં લાગી લૂંટાલૂંટ હો.. નણદલ માગે લે’રિયુ રે બાઈ!
મારા દાદાનું વ્હોરેલ લેરિયું રે બાઈ;
મારી માડીએ પાડી એમાં ભાત હો.. નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
મારા વીરાએ દોર્યો એમાં મોરલો રે બાઈ;
મારી ભાભીએ પૂર્યાં એમાં હીર હો… નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
તારા વીરે વખાણેલ લેરિયું રે બાઈ;
હું તો પે’રું ને ભરે મુંને બાથ હો… નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
હું તો આપું નંઇ મારું લે’રિયું રે બાઈ,
એમાં વીંટીને રાખી પે’લ્લી રાત હો… નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
– નેહા પુરોહિત
ગઈકાલે જ આપને લે’રિયાની લૂંટાલૂંટ લોકગીત માણ્યું. હવે એ તો થઈ જે જમાનામાં શહેરો નહોતાં કે નહોતાં બરાબર હતાં એ જમાનાની વાત. હવે માનો કે આ જ ગીત આજના યુગના કોઈ કવિ લખે તો કઈ રીતે લખે? બેમાં શો ફરક પડે? તો ચાલો, આ સાથે ભાવનગરના કવયિત્રી નેહા પુરોહિતે આ ગીતની જમીન ઉપર જ રચેલું ગીત જોઈએ. સૌથી પહેલો તફાવત તો લંબાણનો નજરે ચડે છે. આજનો જમાનો ઝડપનો અને લાઘવનો છે. એટલે આજનું ગીત પહેલાંના ગીત કરતાં કદમાં ખાસ્સું મર્યાદિત છે. બીજું, આજનો માણસ પહેલાં કરતાં વધુ સાધનસંપન્ન થયો છે પણ સાથોસાથ એનો જીવ પણ ટૂંકો થયો છે. નફો ન થાય એવો વેપાર હવે ભાગ્યે જ કોઈ કરે છે. પરમાર્થની જગ્યા સ્વ-અર્થે ક્યારની પચાવી પાડી છે. કવયિત્રીના પોતાના જ શબ્દોમાં, ‘નણંદ માગે ને આધુનિક નાયિકા પોતાનું મનપસંદ લે’રિયું આપી દે ખરી?’ ન જ આપે… એમ કહી શકાય કે પ્રસ્તુત લોકગીત કવયિત્રીની પેઢી સુધીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, તો કવયિત્રીની આ રચના એમના પછીની પેઢીઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ત્રીજું, નાયિકા લેરિયું તો આપવા તૈયાર નથી જ પણ લેરિયાના બદલામાં નણંદને ડાબલો, બેડું, ઘોડો તો ઠીક, એકેય વસ્તુનું પ્રલોભન આપવા સુદ્ધાં તૈયાર નથી. ચોથું, આજે માનવી બુદ્ધિજીવી થયો છે. લે’રિયું ન આપવા માટે આજની વહુ એવા અદભુત કારણ રજૂ કરે છે કે પછી એના વરની બહેન લેરિયું માંગી જ ન શકે. એ કહે છે કે તારા ભાઈને જ આ લેરિયું એવું ગમે છે કે મેં એ પહેર્યું નથી કે એણે મને બાથમાં લીધી નથી. અને આ સિવાય લેરિયું ન દેવા પાછળનું સૌથી અગત્યનું કારણ તો એ છે કે એમાં વરવધૂની પ્રથમ રાતના સંભારણાં સાચવીને વીંટી રાખ્યા છે…
Permalink
February 22, 2019 at 1:17 AM by વિવેક · Filed under ગીત, લોકગીત
મારા લે’રિયામાં લાગી લૂંટાલૂંટ હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
મારા દાદાનું દીધેલું લે’રિયું રે બાઈ,
મારી માતાની બાંધેલ લાંક હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
ચારે ખૂણે ચાર ડાબલા રે બાઈ,
નણદી! સારેરાં જોઈ જોઈ લિયો હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
શું રે કરું તારા ડાબલા રે બાઈ,
મને લે’રિયાની ઘણી ઘણી હામું હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
ચારે ખૂણે ચાર બેડલાં રે બાઈ,
નણદી! સારેરાં જોઈ જોઈ લિયો હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
શું રે કરું તારાં બેડલાં રે બાઈ,
મને લે’રિયાની ઘણી ઘણી હામું હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
સામી ઘોડાહારે ચાર ઘોડલા રે બાઈ,
નણદી! સારેરાં જોઈ જોઈ લિયો હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
શું રે કરું તારા ઘોડલા રે બાઈ,
મને લે’રિયાની ઘણી ઘણી હામું હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
સામી વળગણીએ લે’રિયું રે બાઈ,
નણદી લઈને અદીઠડાં થાવ હો…ઓ
નણદલ માગે લે’રિયું રે બાઈ!
નાયિકા તાજી પરણીને સાસરે આવી છે. વહુ પરણીને આવે ત્યારે ‘આણું’ પાથરવાનો રિવાજ આપણે ત્યાં પ્રચલિત છે, જેમાં મા-બાપે કરિયાવરમાં જે કંઈ આપ્યું હોય એ બધી જ વસ્તુઓને સાસરિયાંઓના જોવા કાજે પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે. રિવાજ મુજબ કન્યાની નણંદ એને મનગમતી કોઈપણ એક સાડી ઊઠાવી લે છે, જે એની કાયમી માલિકીની થઈ જાય છે. સાસરિયાં પક્ષની તાકાત અને જોહુકમીનો કન્યા માટે આ પ્રથમ અનુભવ અને સ્વીકાર છે. નવી પરણેલી ભાભી લહેરિયું કેમ આપી શકાય એમ નથી એના કારણો એક-એક કરીને રજૂ કરે છે અને જિદ્દી નણંદ કેમ લહેરિયું જ જોઈએ છે એનો પ્રત્યુત્તર વાળે છે. અંતે, ભોજાઈ નણંદને હાથોહાથ આપવાના બદલે લહેરિયું ક્યાં મૂક્યું છે એ બતાવીને જાતતસ્દી લેવાનું નણંદને કહે છે. આટલું ઓછું હોય એમ એ એને અદીઠડાં થવાનુંય જણાવી દે છે.
Permalink
February 21, 2019 at 12:41 AM by વિવેક · Filed under ગીત, પરબતકુમાર નાયી 'દર્દ'
સપનાનું આવું તો કેમ?
હોંશીલો હાથ જરા અડકે ના અડકે ત્યાં થઈ જાતું પરપોટા જેમ!
સપનાનું આવું તો કેમ?
સપનું ઊગ્યા પછી આંખોના ફળિયામાં ઊગ્યાં છે મનગમતાં ફૂલ!
સપનું ઊગ્યા પછી કો’ક એમ કે’તું કે જીવન કરી દ્યો ને ડૂલ!
ઝાકળના ફોરાંને તડકાના દેશથી લઇ જાશું કેમ હેમખેમ?
સપનાનું આવું તો કેમ?
સપનાની હોડી લઈ પાંપણના દરિયામાં ખેપો આ કરવાની કેટલી?
પાણીનું નામ એને આપી આપીને હવે આંખોને ભરવાની કેટલી?
જોશીને પૂછ્યું તો વેઢા એ ગણતો ને સૈયર કહે સપનું તો વ્હેમ!
સપનાનું આવું તો કેમ?
– પરબતકુમાર નાયી ‘દર્દ’
ક્ષણભંગુર સ્વપ્નની હકીકતનું ગીત. પરપોટા પેઠે ક્ષણિકમાં બટકી જતાં સપનાંને જોઈને કવિ સહજ વિમાસે છે. સપનું આંખોના સૂના ફળિયાને જીવન ન્યોછાવર કરી દેવાનું મન થઈ આવે એવો મજાનો બગીચો બનાવી દે છે, પણ પછી હકીકત સમજાય છે કે સપનું તો તડકાના દેશમાં જન્મેલું ઝાકળનું ફોરું છે. એને સાંગોપાંગ સાચવવું કેવું દોહ્યલું! સૈયરને તો સપનું જ વહેમ લાગે છે ને સપનાંના નામનું કેટલું રડવું એ તો જોશી પણ ગણી શકતો નથી…
Permalink
February 20, 2019 at 7:56 AM by તીર્થેશ · Filed under ગીત, મૂકેશ જોષી
હા પાડે તું એટલી જ વાર
મખમલીયા સપનાઓ એવા ડરપોક નથી નીકળતાં પાપણની બહાર
હા પાડે તું એટલી જ વાર
વાયરાના ટ્યુશનમાં લહેરાવું શીખીને જળથી વહેવાની રીત જાણી
સામે તું હોય ત્યારે યાદ નથી આવતી વર્ષોથી ગોખેલી વાણી
જાતને ડૂબવું છે ઉડવું છે સંગાથે જાવું છે આસમાંની પાર ..
હા પાડે તું એટલી જ વાર
સ્મરણોના ગભરુ પારેવાઓ ગીત બની કાગળ પર પગલીઓ પાડતા
કાગળની લીટી પર બેસે છે એમ જાણે ડાળી પર તડકો મમળાવતા
ટહુકાની મેડલી ગાવાને સજ્જ થઇ બેઠા છે એવા તૈયાર
હા પાડે તું એટલી જ વાર
-મુકેશ જોશી
Permalink
February 19, 2019 at 2:23 AM by તીર્થેશ · Filed under અનંત રાઠોડ 'અનંત', ગઝલ
મારી જ ભીતરે છતાં મારાથી ગુપ્ત છે
ચર્ચાય સઘળુ મધ્યમાં કાંઠાથી ગુપ્ત છે
છે ટેરવાં અજાણ અને સોય પણ બધિર
સંધાઈ જે ગયું છે એ ટાંકાથી ગુપ્ત છે
થડની અબોલ ચીસ કુહાડીએ સાંભળી
પણ ધાર જાણતી બધું હાથાથી ગુપ્ત છે
ઉંબર, દીવાલ, દ્વાર બધા મૌન થઇ ગયાં
ખાલીપણું મકાનનું વાડાથી ગુપ્ત છે
ગૂંજ્યા કરે મહેલમાં પગરવ હજુ “પ્રણય”
અંદર પ્રવેશ્યું કોણ એ ઝાંપાથી ગુપ્ત છે
– અનંત રાઠોડ ‘અનંત’
Permalink
February 16, 2019 at 1:06 AM by વિવેક · Filed under અછાંદસ, બાઓ ફી, વિવેક મનહર ટેલર, વિશ્વ-કવિતા
અમેરિકા મોકલવા માટે ચીનમાં બનાવાયેલ રબરના બતકોથી ભરેલું એક શિપિંગ કન્ટેનર ૧૯૯૨ની સાલમાં પાણીમાં તણાઈ ગયું, અને એમાંના કેટલાક ૧૫ વર્ષ અને ૧૭૦૦૦ માઇલની મુસાફરી કરીને કિનારે ઘસડાઈ આવ્યાં.
ચાલો આગળ વધીએ અને ધારી લઈએ કે એ પીળું છે.
જે થોડું ઘણું પણ વિજ્ઞાન હું જાણું છું એ મુજબ:
એની પ્લાસ્ટિકની ત્વચા ખારાં પાણીની સામે અપરાજેય છે,
પણ સૂર્ય સામે નહીં-
આપણે માત્ર આટલું જ પૂછી શકીએ.
એ ઝાંખી પડશે કે તપખીરી?
હું એમ કહેવા માંગું છું કે
મારે આમાંથી એક જોઈએ છે
મારી દીકરી માટે:
એની આંતરિક ઘડિયાળ સદીઓથી અનુમાનિત રહેલ પ્રવાહોની
દયા પર નિર્ભર છે,
પણ દયા કંઈ એ શબ્દ નથી જે કોઈપણ
પ્રયોજવું પસંદ કરે.
ક્યારેક બેમતલબની વાત કરવી અને તણાવું
એકસમાન હોય છે.
દરેક મોજું એનો પોતાનો પ્રારંભ અને અંત છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય પાણીઓમાં થઈને,
તમે કોઈક ઘટનાને જન્મ આપ્યો હોત:
કોઈ તમને જાણતું નથી,
જે હાથોએ તમારી કામના કરી હતી એમના સુધી કદી પહોંચ્યા નહીં.
નઠોર દેશાગત, કે
મુક્ત નિર્વાસિત-
તરતાં ધજાહીન,
સરહદ ભૂંસતાં,
શબ્દોનો સિક્કો તો લાગ્યો છે પણ તમારા નામનો નહીં.
– બાઓ ફી
(અનુ.: વિવેક મનહર ટેલર)
પોતે જે જમીન પર જન્મ્યાં છે, એ જમીન, એ ઘર, એ સમાજ, એ સંબંધો છોડીને-તોડીને બિલકુલ અણજાણ ભોમ પર જીવન વીતાવવા નીકળેલ માણસ કેટલો મોટો નિર્ણય લે છે! ‘છે’ની દુનિયા ત્યજીને ‘હશે’ની દુનિયામાં કૂદકો હિંમતના કે મજબૂરીના પેરાશૂટ વિના મારવો દોહ્યલો છે. બીજી ભૂમિ પર ઝંડો ગાડવા માટે પ્રથમ જાતના ઝંડા છોડવા જરૂરી બને છે. ધજાહીન થયા પછી જ સરહદહીનતામાં પ્રવેશી શકાય છે. અમેરિકન-વિએટનામી કવિ બાઓ ફી નિર્વાસિતો-દેશાગતોની યાત્રાનું ગાન ગાઈ રહ્યા છે… સાંભળીએ…
કવિતાના વિશદ આસ્વાદ માટે ટહુકો ડૉટ કોમ – http://tahuko.com/?p=17710 – ની મુલાકાત લેવા નમ્ર અનુરોધ છે…
Adrift
A shipping container of rubber duckies made in China for the US washed overboard in 1992, and some of them traveled and washed ashore over 17,000 miles over 15 years.
Let’s go ahead and assume it’s yellow.
What little of science I know:
its plastic skin invincible against salt water,
but not the sun–
we can only ask so much.
Will it fade or brown?
What I mean to say is
I would want one of these
for my daughter:
its internal clock set to the mercy of the currents
that have been predictable for centuries,
but mercy is not the word anyone
would choose.
Sometimes not making sense and floating
are the same.
Each wave is its own beginning and ending.
Through international waters,
you could have caused an incident:
no one knowing you,
never reaching the hands that hoped for you.
Rough immigrant, or
free refugee–
floating flagless,
fading border,
stamped with words but not your name.
– Bao Phi
Permalink
February 15, 2019 at 12:36 AM by વિવેક · Filed under ગઝલ, જુગલ દરજી 'માસ્તર'
હું જે ધારું કોઈ દિવસ થાય ના?
દર્દ ચારેકોરથી વહેરાય ના?
દમ હજી દરિયામાં ક્યાં છે એટલો!
તું ડૂબાડી દે તો કંઈ કહેવાય ના.
નગ્ન ઊભું છે યુગોથી એ અહીં,
સત્ય કોઈ વસ્ત્રથી ઢંકાય ના.
કેટલા સાચા છે એ પડશે ખબર,
આયનાની સામે રાખો આયના.
બૂટની દોરીની જેમ જ જિંદગી,
એક ગાંઠે કોઈથી બંધાય ના.
– જુગલ દરજી
ઘેરી અર્થચ્છાયાઓથી ભરેલી ગઝલ. મત્લાની પ્રથમ કડી વાંચતાં એમ લાગે કે કવિ દુનિયાથી સૌથી વધુ મહત્ત્વાકાંક્ષી વ્યક્તિ હશે, જેને પોતે જે ધારે એ બધું જ થાય એવી અપેક્ષા છે પણ ભાવકની અપેક્ષાને ખોટી ન પાડે તો વળી કવિ શાનો? બીજી પંક્તિ વાંચતા જ હૈયામાં ઘસરકો પડતો અનુભવાય છે. દર્દ જીવનમાં એ હદે આવી પડ્યું છે કે એનાથી છૂટકારો જ શક્ય નથી. કવિ માત્ર એટલું જ ઝંખે છે કે ચારે તરફથી બસ થોડું થોડું એને વહેરી નાંખી શકાય તો કમ સે કમ એની ધાર તો ભોંકાતી બંધ થાય…
Permalink
February 14, 2019 at 12:31 AM by વિવેક · Filed under ગઝલ, રેખા જોશી
નથી આજ સુધી ડરી હારથી હું,
છતાં પણ બની ના શકી સારથી હું.
ખભો કોઈનો આજ સુધી નથી હું,
બની ના શકાયું સદીઓ, મથી હું.
દશા પણ, દિશા પણ બધું હાથમાં છે,
નથી માનતી ભાગ્યમાં જ્યારથી હું.
ગમ્યું છે બધુ ને ગમાડ્યાં છે સૌને,
બની ગઈ બધાની કહો, ક્યારથી હું?
તરસ પણ નથી ઝાંઝવાની હવે તો
સભર છું અને મુક્ત સૌ ભારથી હું.
– રેખા જોશી
એકદમ સહજ ભાવથી લખાયેલી અને તરત જ ગમી જાય એવી મજાની ગઝલ. લગભગ બધા જ શેર આસ્વાદ્ય થયા છે. પણ કાફિયા-રદીફનો આટલો સ-રસ વિનિયોગ, જે ભાગ્યે જ જોવા મળે છે, એ વધુ ધ્યાન આકર્ષિત કરે છે.
Permalink
February 13, 2019 at 8:19 PM by તીર્થેશ · Filed under પ્રકીર્ણ
સુખ તો એવું લાગતું જાણે પાંદડા ઉપર પાણી.
ઉક્કેલવી એ કેમ કરી આ પરપોટાની વાણી ?
આંખ ખોલું તો મોસૂઝણું
ને આંખ મીંચું તો રાત
ખૂલવા ને મીંચવા વચ્ચે
આપણી છે ઠકરાત
પળમાં પ્રગટે ઝરણાં જેવી કોઈની રામકહાણી.
સુખ તો એવું લાગતું જાણે પાંદડા ઉપર પાણી.
ટહુકો નભમાં છલકી ઊઠે
એટલો હો કલરવ
સાંજનો કૂણા ઘાસ ઉપર
પથરાયો પગરવ
લીંપણ કોઈ ગાર-માટીનું સહુને લેતું તાણી.
સુખ તો એવું લાગતું જાણે પાંદડા ઉપર પાણી.
Permalink
February 12, 2019 at 7:30 AM by તીર્થેશ · Filed under પ્રકીર્ણ
માંડ રે મળી છે અલ્યા, ઉજ્જડ આ સીમ
આમ અળગો અળગો તે શીદ ચાલે,
આંકડિયા ભીડી લે લજ્જાળા છેલ !
ભલે એકલદોકલ કોક ભાળે…
મૈયરનો મારગડો મેલી દીધો છે હવે
મોકળું મૂકીને મન ફરીએ,
આંખનો હિલોળે ઝૂલી લઇએ વ્હાલમ,
થોડું નેહના નવાણ મહીં તરીએ…
સાંજ ક્યાં નમી છે ? હજી આટલી ઉતાવળ શું ?
વેળ થ્યે લપાઈ જાશું માળે…
હમણા વંકાશે વાટ સાસરિયે જાવાની
થંભી જશે થનગનતી પાની,
નીચાં ઢાળીને નેણ ચાલીશું રાજ
અમે લાજ રે કાઢીશું વ્હેતા વા’ની;
મોકો મળે તો જરા ગોઠડી કરશું
ચોરી છૂપીથી આંખડીના ચાળે…
સિદ્ધહસ્ત કલમની સિદ્ધહસ્ત કલમની તાકાત એકીનજરે પારખી જવાય….ગણગણતા જ રહીએ આ ગીત એવું મન થાય….
Permalink
February 9, 2019 at 1:20 AM by વિવેક · Filed under કિશોર બારોટ, ગીત
ગોફણ ગોળે આગ વછૂટે, કેર વરસતો કાળો,
તાંડવ ખેલે સૂરજ જાણે, જોગી ઝાળ જટાળો.
કલરવને તો સૂનમૂનતાનો ગયો આભડી એરુ,
તરસ બ્હાવરી હવા શોધતી જળનું ક્યાંય પગેરું ?
ધીંગી ધરતી તપતી જાણે ધગધગતો ઢેખાળો,
તાંડવ ખેલે સૂરજ જાણે જોગી ઝાળ જટાળો.
પંડ ઠેઠે પડછાયો ઘાલી ઊભા નીમાણાં ઝાડ,
મુઠ્ઠી છાંયો વેરે તોયે વહાલો લાગ તાડ.
સઘળું સુક્કું જોઇ લહેરથી મહોર્યો છે ગરમાળો.
તાંડવ ખેલે સૂરજ જાણે, જોગી ઝાળ જટાળો.
ઊભે વગડે હમચી ખૂંદે તડકાના તોખાર,
સ્તબ્ધ અવાચક સચરાચર પર સન્નાટાનો ભાર,
ઘાંઘો થઇને પવન દોડતો થઇને ડમ્મરીયાળો
તાંડવ ખેલે સૂરજ જાણે જોગી ઝાળ જટાળો.
– કિશોર બારોટ
વડોદરા સ્થાયી થયેલ નિવૃત્ત શિક્ષક શ્રી કિશોર બારોટ ‘આઠે પહોર આનંદ’ નામક ગીત-ગઝલ સંગ્રહ લઈ ઉપસ્થિત થયા છે… લયસ્તરોના આંગણે એમનું સહર્ષ સહૃદય સ્વાગત છે…
ઉનાળાની બળબળતી વૈશાખી બપોરને તાદૃશ કરતું મજાનું ગીત આજે માણીએ…
Permalink
February 8, 2019 at 7:23 AM by વિવેક · Filed under ગીત, ભગવતીકુમાર શર્મા
વીજળીના ચમકારે છાતીના છૂંદણામાં રાધાએ જોઈ લીધું માધવનું નામ…
બાથમાં સમાવી લેવા રાધાને રોમરોમ હેઠું ઝૂક્યું આ સ્હેજ આભ ઘનશ્યામ…
મોરલીમાં સાંભળ્યાનાં સ્ત્રોવર લહેરાય
જેમ અમરાઈ કોયલને ટહુકે;
સ્પર્શી સ્પર્શીને પવન પૂછે છે રાધાને,
‘તારી સુગંધ સ્હેજ લઉં કે?’
ઝૂક્યા કદંબની ડાળીએ ડાળીએ વાદળનાં ગીત મળ્યાં ટોળે અભિરામ…
કોરાં હતાં તે ફૂલી ફાળકો થયાં
ને ઝીણી ઝરમરમાં બાર મેઘ છાયા;
કોરી તે કેમ રહે રાધા કે કાળજડે
ગોવર્ધનધારી સમાયા.
ગોરી રાધાને અંગ અંધારી રાતડીએ છૂંદણાંમાં ઝૂમતું ગોકુળિયું ગામ…
– ભગવતીકુમાર શર્મા
(૧૨-૦૬-૧૯૭૦)
આવું અદભુત ગીત આજ સુધી લયસ્તરો કે ઇન્ટરનેટ પર ક્યાંય આવ્યું જ નહીં?!
Permalink
February 7, 2019 at 5:00 AM by વિવેક · Filed under ગઝલ, શબનમ ખોજા
અજવાળા અંધારા વચ્ચે
શું જોયું ચમકારા વચ્ચે?
તારું પાક સ્મરણ હો કાયમ
પલકારા- ધબકારા વચ્ચે.
ઇચ્છાઓ જીવી ગઈ આખર
હોંકારા-પડકારા વચ્ચે!
શબ્દો સઘળા રઝળી ગયા છે
કાગળ ને હલકારા વચ્ચે!
અત્તર માફક મહેકો છો તે-
કોણ અડ્યું અંધારા વચ્ચે !
સાન સમૂળી ખોઈ બેઠા
ભ્રમણા ને ભણકારા વચ્ચે.
ઇચ્છાઓએ માળો બાંધ્યો
તસ્બીહના બે પારા વચ્ચે!
– શબનમ
ટૂંકી બહેરની ગઝલોમાં આવું મજાનું કામ ઓછું જ જોવા મળે છે. ઇચ્છાઓ વિશે વાત કરતા બે શેર છે, બંને શેર એકદમ સમાનાર્થી પણ છે, ને તે છતાંય બંને અલગ આભા જન્માવે છે. સંજોગો કોઈ પણ હોય, ઇચ્છાઓ અવિનાશી જ હોવાની. ઈશ્વરમાં ધ્યાન લગાવીને બેઠા હો કે દુનિયાના હોંકારા-પડકારાઓની વચ્ચેથી માર્ગ કાઢવાનો હોય, મન મર્કટ કદી ઇચ્છાતીત થઈ શકતું જ નથી.
Permalink
February 4, 2019 at 6:51 AM by તીર્થેશ · Filed under પ્રકીર્ણ
કોઈ કળી શક્યું ના આ દ્વારની ઉદાસી
એને ગળી ગઈ છે ઘરબારની ઉદાસી
ઉંચા વિચાર,શેરો ને ફિલસૂફી જીવનની
કંઈ કેટલું દઈ ગઈ પળવારની ઉદાસી
જુદી-જુદી કરી છે મારી સરળતા માટે
અજવાસની ઉદાસી,અંધારની ઉદાસી
આખું જગત બનાવી હેરાન થઈ ગયો છે
કેવી વિશાળ મળશે કરતારની ઉદાસી
અવસરના જોશ કરતાં એ હોય છે વધારે
અવસર પત્યા પછીના સુનકારની ઉદાસી
કવિનો ઝાઝો પરિચય નથી, પણ વાતમાં દમ છે…..
Permalink
February 2, 2019 at 12:13 AM by વિવેક · Filed under અછાંદસ, અદા લિમોન, વિવેક મનહર ટેલર, વિશ્વ-કવિતા
જ્યારે ડોક્ટરે સર્જરી કરાવવાનું
અને મારી તરુણાવસ્થા માટે બ્રેસ પહેરવાનું સૂચવ્યું,
મારા મા-બાપ તરત જ હડી કાઢતાં મને લઈ ગયા
માલિશ ચિકિત્સક પાસે, ફિઝિયોથેરાપીસ્ટ પાસે,
હાડવૈદ પાસે, અને જલ્દી જ મારી વાંકી કરોડરજ્જુ
થોડી સીધી થઈ, હું ફરી શ્વાસ લઈ શકતી હતી,
અને વધુ હરીફરી શકતી હતી દર્દના વાદળ છટી ગયા બાદના
શરીરમાં. મિડલ ટુ રોક રોડ પર થઈને ફિઝિયોથેરાપી માટે જતી અને
આવતી વેળાની પોણા કલાકની સમગ્ર મુસાફરી દરમિયાન
મારી મમ્મી મને ગીતો ગાઈ સંભળાવવા કહેતી.
એ કહેતી, મારો અવાજ સુદ્ધાં પછી તો મારી કરોડરજ્જુની
ચુંગાલમાંથી મુક્ત થયેલો લાગતો. એટલે, હું તો બસ ગાયે જ રાખતી,
કેમ કે મને લાગતું કે એ એને ગમતું હતું. મેં એને કદી પૂછ્યું જ નહોતું
કે મને લઈ જવા-આવવા માટે એણે શું છોડવું પડ્યું હતું,
કે આ નવી દિનચર્યા પહેલાં એનો દિવસ કેવો હતો. આજે,
એની ઉમરે પહોંચીને, કરોડરજ્જુની વળી એક એપૉઇન્ટમેન્ટથી પરવારીને
હું ઘર તરફ ડ્રાઇવ કરી રહી હતી, રેડિયો પર વાગી રહેલા
કો’ક ગાંડાઘેલા પણ મજાના ગીતના સૂરમાં સૂર પુરાવતી,
અને મેં એક માને એનો રેઇનકોટ ઉતારતી
અને એની નાનકી દીકરીને આપતી જોઈ જ્યારે
ઢળતી બપોરે એક ઝાપટું અચાનક આવી ચડ્યું. હે ભગવાન,
મેં વિચાર્યું, જિંદગીભર હું એના રેઇનકોટની
અંદર જ હતી, એમ વિચારતી કે કોઈક ચમત્કાર જ હશે
કે હું કદી ભીની જ ન થઈ.
– અદા લિમોન
(અનુ.: વિવેક મનહર ટેલર)
મા-બાપ અને સંતાન. એક એવો સંબંધ જેને માપવા માટે દુનિયાની તમામ ફૂટપટ્ટી વામણી જ સાબિત થાય. એમાંય મા તો સર્વોત્તમ. દુનિયાની ગરીબમાં ગરીબ મા પણ સંતાનને પ્રેમ કરવામાં દુનિયાના અમીરમાં અમીર માણસથી વધુ અમીર હોય છે. બાળકની ખૂબીઓ જોવા માટેના ચશ્માં ઈશ્વરે માત્ર માને જ આપ્યા હોય છે. મા વિશેની એક અદભુત કવિતા લઈને ગ્લૉબલ કવિતામાં આજે કેલિફૉર્નિયાના કવયિત્રી અદા લિમોન ઉપસ્થિત છે…
રચનાની વિશદ છણાવટ માટે અહીં ક્લિક કરવા અનુરોધ છે…
The Raincoat
When the doctor suggested surgery
and a brace for all my youngest years,
my parents scrambled to take me
to massage therapy, deep tissue work,
osteopathy, and soon my crooked spine
unspooled a bit, I could breathe again,
and move more in a body unclouded
by pain. My mom would tell me to sing
songs to her the whole forty-five minute
drive to Middle Two Rock Road and forty-
five minutes back from physical therapy.
She’d say, even my voice sounded unfettered
by my spine afterward. So I sang and sang,
because I thought she liked it. I never
asked her what she gave up to drive me,
or how her day was before this chore. Today,
at her age, I was driving myself home from yet
another spine appointment, singing along
to some maudlin but solid song on the radio,
and I saw a mom take her raincoat off
and give it to her young daughter when
a storm took over the afternoon. My god,
I thought, my whole life I’ve been under her
raincoat thinking it was somehow a marvel
that I never got wet
– Ada Limón
Permalink
February 1, 2019 at 12:32 AM by વિવેક · Filed under ત્રિપદી, મિલિન્દ ગઢવી, હિન્દી
आज भी पार जा नहीं सकता,
आज भी तैरना नहीं आता।
सोच में रोज़ डूब जाता हूँ…
– मिलिन्द गढवी
ત્રણ જ પંક્તિ પણ કેવું ઉમદા કવિકર્મ! ત્રિપદીની પહેલી બંને પંક્તિની શરૂઆતમાં આવતું ‘આજ ભી’ ન માત્ર ‘નહીં’ને દોહરાવે છે, બલકે દ્વિગુણિત કરે છે. નાની અમથી લાગતી વાત માત્ર રજૂઆતના બળે કેવી મજાની બની શકે છે એનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે આ… કવિતા તો સ્વયંસિદ્ધ છે એટલે એના વિશે કંઈ બોલવાનું રહેતું નથી…
Permalink
