શ્વસ અનંતોમાં
ઊડ પતંગોમાં
પોઢ ગઝલોમાં
ઊઠ અભંગોમાં
સંદીપ ભાટિયા
લયસ્તરો બ્લોગનું આ નવું સ્વરૂપ છે. આ બ્લોગને વધારે સારી રીતે માણી શકો એ માટે આ નિર્દેશિકા જોઈ જવાનું ચૂકશો નહીં.
Archive for ગઝલ
ગઝલ શ્રેણીમાંના બધા પોસ્ટ (કક્કાવાર), સંપૂર્ણ પોસ્ટ માટે ક્લીક કરો.
August 25, 2005 at 2:51 PM by ધવલ · Filed under કરસનદાસ માણેક, ગઝલ
મને એ જ સમજાતું નથી કે આવું શાને થાય છે
ફૂલડાં ડૂબી જતાં ને પથ્થરો તરી જાય છે !
ટળવળે તરસ્યાં, ત્યહાં જે વાદળી વેરણ બને,
તે જ રણમાં ધૂમ મુસળધાર વરસી જાય છે !
ઘરહીણાં ઘૂમે હજારો ઠોકરાતાં ઠેર ઠેર :
ને ગગનચુમ્બી મહાલો જનસૂનાં રહી જાય છે !
દેવડીએ દંડ પામે ચોર મૂઠી જારના :
લાખ ખાંડી લૂંટનારા મહેફીલે મંડાય છે !
કામધેનુને મળે ના એક સૂકું તણખલું,
ને લીલાંછમ ખેતરો સૌ આખલા ચરી જાય છે !
છે ગરીબોના કૂબામાં તેલનું ટીપુંય દોહ્યલું,
ને શ્રીમંતોની કબર પર ઘીના દીવા થાય છે !
– કરસનદાસ માણેક
Permalink
August 20, 2005 at 7:10 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, પંચમ શુક્લ
કડક સાદ દઈ ડાંટું કોને એ તો કો’ !
વાંક વગર ગાળાટું કોને એ તો કો’ !
એલફેલ આ લાગે એને, કરવું શું ?
મારું આ દુ:ખ બાંટું કોને એ તો કો’ !
મનનો મૂંઝારો મનમાં કયાં લગ રાખું ?
હાક-છીંક થઈ છાંટું કોને એ તો કો’ !
ડફણાં ખાઈનેજ પછી કૈં સમજું છું,
જોરદાર દઉં પાટું કોને એ તો કો’ !
દાઝ્યાં ઉપર ડામ દઈને ફૂંકો દઉં,
આ હંધુયે હા’ટુ કોને એ તો કો’ !
અમથાં અમથાં અથડાવાનું, એમાં શું ?
અંધારામાં આંટું કોને એ તો કો’ !
– પંચમ શુક્લ
આ ગઝલ મોકલવા માટે પંચમ શુક્લનો ખૂબ આભાર. એમની વધારે કૃતિઓ એમના વેબપેજ પર માણી શકો છો.
Permalink
August 15, 2005 at 2:27 PM by ધવલ · Filed under ઉદયન ઠક્કર, ગઝલ
કઈ તરકીબથી પથ્થરની કેદ તોડી છે ?
કૂંપળની પાસે શું કુમળી કોઈ હથોડી છે ?
તમારે સાંજને સામે કિનારે જાવું હો,
તો વાતચીતની હલ્લેસાં-સભર હોડી છે.
સમસ્ત સૃષ્ટિ રજત બન્યાનો દાવો છે,
હું નથી માનતો; આ ચંદ્ર તો ગપોડી છે !
ગઝલ કે ગીતને એ વારાફરતી પહેરે છે:
કવિની પાસે શું વસ્ત્રોની બે જ જોડી છે ?
ઉદયન ઠક્કરની આ નાનકડી નટખટ ગઝલ મારી પ્રિય ગઝલ છે. પહેલો અને છેલ્લો એ બન્ને તો ખ્યાતનામ શેર છે. ચંદ્ર તો ગપોડી છે – એ શેર મનને ગમી જાય એવો શેર છે પણ એનો બૃહદ અર્થ મને સમજાતો નથી. (કદાચ એનો વધારે અર્થ સમજવાની જરુર જ નથી ?! )
Permalink
August 8, 2005 at 5:33 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, હેમેન શાહ
ચહલપહલની રાહ જોઉં છું
ક્યાં કોઈ હલની રાહ જોઉં છું ?
તારા શરમાતા ચહેરા પર
નવી ગઝલની રાહ જોઉં છું
આંખોથી અથડાતા લોકો
એક શકલની રાહ જોઉં છું
વર્ષાનાં છે વળતાં પાણી
તેજ અસલની રાહ જોઉં છું
-હેમેન શાહ
Permalink
August 6, 2005 at 2:50 PM by ધવલ · Filed under ખલીલ ધનતેજવી, ગઝલ
સ્થિર જળ સાથે અટકચાળા ન કર
કાંકરા નાખીને કૂંડાળા ન કર
લોક દિવાળી ભલેને ઊજવે
પેટ બાળીને તું અજવાળા ન કર
આજથી ગણ આવનારી કાલને
પાછલાં વરસોના સરવાળા ન કર
ક્યાંક પથ્થર ફેંકવાનું મન થશે
ઈંટને તોડીને ઢેખાળા ન કર
થઈ શકે તો રૂબરૂ આવીને મળ
ઊંઘમાં આવીને ગોટાળા ન કર
-‘ખલીલ’ ધનતેજવી
આખી ગઝલ કરતા છેલ્લાં શેરનો સ્વર અલગ છે. ગોટાળા ન કર – જેવો રોજબરોજનો શબ્દપ્રયોગ ગઝલમાં પહેલી નજરે અડવો લાગે છે. પણ એ જ શેર તાજગીસભર અને ગણગણવાનું મન થાય એવો પણ લાગે છે. આવી પંક્તિ જોઈએ ત્યારે લાગે કે કવિતામા કોઈ નિયમ નથી, મનને રુચે તે કવિતા !
Permalink
August 5, 2005 at 9:54 AM by ધવલ · Filed under ગઝલ, હરીન્દ્ર દવે
આંસુને પી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી,
એક રણ તરી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી.
તમને ભૂલી જવાના પ્રયત્નોમાં આજકાલ,
તમને ભૂલી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી.
મારું સ્વમાન રક્ષવા જતાં કદી કદી,
હું કરગરી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી.
કંટકની માવજતમાં અચાનક ઘણી વખત,
ફૂલો સુધી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી.
વાતાવરણમાં ભાર છે મિત્રોના મૌનનો,
હું શું કહી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી.
-હરીન્દ્ર દવે
Permalink
August 4, 2005 at 10:09 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, ગની દહીંવાળા
જો અડગ રહેવાનો નિશ્ચય ધરતીના જાયા કરે,
એ પડે તો એનું રક્ષણ એના પડછાયા કરે.
માફ કર નિષ્ક્રિયતા, મારાથી એ બનશે નહીં !
જીવતાં મારી જગતને ખોટ વર્તાયા કરે.
એટલું ઉન્નત જીવનનું ધ્યેય હો સંતાપમાં,
વાદળી એકાકી જાણે ચૈત્રમાં છાયા કરે.
જે પૂનમના ચાંદ સમ ચમકે છે તેઓને કહો:
બીજરૂપે પણ નભે ક્યારેક દેખાયા કરે !
શાંત એ તોફાન દુનિયાએ કદી જોયું નથી,
આંખડી વરસી રહે ને કોઈ ભીંજાયા કરે.
જિંદગીનો એ જ સાચોસાચ પડઘો છે ‘ગની’,
હોય ના વ્યક્તિ, ને એનું નામ બોલાયા કરે.
-‘ગની’ દહીંવાલા
Permalink
July 27, 2005 at 7:34 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, મનોજ ખંડેરિયા
આ ડાળ ડાળ જાણે કે રસ્તા વસંતના
ફૂલો એ બીજું કૈં નથી, પગલાં વસંતના !
મલયાનીલોની પીંછી ને રંગ ફૂલોનાં લૈ
દોરી રહ્યું છે કોણ આ નકશા વસંતના !
આ એક તારા અંગે ને બીજો ચમન મહીં
જાણે કે બે પડી ગયાં ફાંટા વસંતના !
મ્હેકી રહી છે મંજરી એકેક આંસુમાં
મ્હોર્યા છે આજ આંખમાં આંબા વસંતના !
ઉડી રહ્યાં છે યાદનાં અબીલ ને ગુલાલ
હૈયે થયા છે આજ તો છાંટા વસંતના !
ફાંટું ભરીને સોનું સૂરજનું ભરો હવે
પાછા ફરી ન આવશે તડકા વસંતના !
-મનોજ ખંડેરિયા
Permalink
July 22, 2005 at 12:34 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, રમેશ પારેખ
હાથ સૂમસામ બની મેજ પર પડેલા છે,
અસંખ્ય ઝાંઝવાને સ્પર્શવાથી મેલા છે.
અડે અડે ત્યાં ઉઝરડા પડે છે સપનાંને,
હાથને ટેરવાં સાથે જ નખ મળેલા છે.
આંગળી નામની પાંચે છિનાળ પુત્રીએ,
સળંગ હાથને બેઆબરૂ કરેલા છે.
કોઈના હાથને પસવારે હાથ કોઈનો,
તો થાય: મારા હાથ આ જ છે કે પેલા છે?
એક તો હાથનું પોત જ છે સાવ તકલાદી,
ને એમાં હસ્તરેખાઓના સળ પડેલા છે.
‘રમેશ’, હાથતાળી દઈ ગયો ભીનો સાબુ,
ને હાથ ઝાંઝવાને સ્પર્શવાથી મેલા છે.
-રમેશ પારેખ
દેવોનું રામાયણ હોય, માનવીઓનું હસ્તાયણ હોય. રામાયણ એ આદર્શની કથા છે; હસ્તાયણ વાસ્તવની વ્યથા છે.
કેટલી સહજ રીતે ર.પા. આ ગઝલમાં હાથના રૂપકનો ઉપયોગ કરીને માનવ સ્વભાવની બારીકીઓનું ચિત્રણ કરે છે એ માણવાલાયક છે. ગુજરાતી ગઝલ માટે આ રચના એક વધારે ઊંચેરો મુકામ છે..
Permalink
July 20, 2005 at 12:43 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, મરીઝ
ન આવે નીંદ ગયા એવું ખ્વાબ આપીને,
ગગન ન રહેવા દીધું આફતાબ આપીને.
અમારા પ્રેમના પત્રોની લાજ રહી જાયે,
તમે ભલાઈ ન કરજો જવાબ આપીને.
મજા નથી છતાં પીધા વિના નહિ ચાલે,
તરસ વધારી દીધી છે શરાબ આપીને.
હવે કશો જ કયામતનો ડર રહ્યો ન ‘મરીઝ’
હું જઈ રહ્યો છું જગતને હિસાબ આપીને.
-મરીઝ
Permalink
July 15, 2005 at 4:41 PM by ધવલ · Filed under આદિલ મન્સૂરી, ગઝલ
નદીની રેતમાં રમતું નગર મળે ન મળે,
ફરી આ દ્રશ્ય સ્મૃતિપટ ઉપર મળે ન મળે.
ભરી લો શ્વાસમાં એની સુગંધનો દરિયો,
પછી આ માટીની ભીની અસર મળે ન મળે.
પરિચેતોને ધરાઈને જોઈ લેવા દો,
આ હસતા ચહેરા; આ મીઠી નજર મળે ન મળે.
ભરી લો આંખમાં રસ્તાઓ, બારીઓ, ભીંતો,
પછી આ શહેર, આ ગલીઓ, આ ઘર મળે ન મળે.
રડી લો આજ સંબંધોને વીંટળાઈ અહીં,
પછી કોઈને કોઈની કબર મળે ન મળે.
વળાવા આવ્યા છે એ ચ્હેરા ફરશે આંખોમાં,
ભલે સફરમાં કોઈ હમસફર મળે ન મળે.
વતનની ધૂળથી માથુ ભરી લઉં ‘આદિલ’,
અરે આ ધૂળ પછી ઉમ્રભર મળે ન મળે.
-‘આદિલ’ મન્સૂરી
Permalink
July 6, 2005 at 5:48 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, રમેશ પારેખ
બંધ પરબિડિયામાંથી મરણ મળે તમને,
બચી શકાય તો બચવાની ક્ષણ મળે તમને.
ટપાલની જેમ તમે ઘેર ઘેર પહોંચો પણ,
સમસ્ત શહેરના લોકો અભણ મળે તમને.
-રમેશ પારેખ
Permalink
July 3, 2005 at 1:53 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, મરીઝ
હું ક્યાં કહું છું આપની ‘હા’ હોવી જોઈએ,
પણ ના કહો છો એમાં વ્યથા હોવી જોઈએ.
એવી તો બેદિલીથી મને માફ ના કરો,
હું ખુદ કહી ઊઠું કે સજા હોવી જોઈએ.
મેં એનો પ્રેમ ચાહ્યો બહુ સાદી રીતથી,
નહોતી ખબર કે એમાં કલા હોવી જોઈએ.
પૃથ્વીની આ વિશાળતા અમથી નથી ‘મરીઝ’,
એના મિલનની ક્યાંક જગા હોવી જોઈએ.
-‘મરીઝ’
Permalink
July 1, 2005 at 12:42 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, રમેશ પારેખ
આ હથેળી બહુ વહેમવાળી જગા છે,
અહીં સ્પર્શ વસતા એ પ્રેતો થયા છે.
હવે પાંપણોમાં અદાલત ભરાશે,
મેં સ્વપ્નો નીરખવાના ગુના કર્યા છે.
-રમેશ પારેખ
Permalink
June 30, 2005 at 6:01 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, મનોજ ખંડેરિયા
ક્ષણોને તોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે,
બુકાની છોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે.
કહો તો આ બધાં પ્રતિબિંબ હું હમણાં જ ભૂંસી દઉં,
અરીસો ફોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે.
મને સદભાગ્ય કે શબ્દો મળ્યા તારે નગર જાવા,
ચરણ લઈ દોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે.
-મનોજ ખંડેરિયા
Permalink
June 26, 2005 at 3:30 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, હેમેન શાહ
ઈસુ ઉપર ફેંકાયેલા પથ્થર તપાસ કર,
લોહી વડે લખાયેલા અક્ષર તપાસ કર.
ત્યાં મિત્રતાના અર્થને ચોખ્ખો લખ્યો હશે,
જુલિયસ સિઝરની પીઠનું ખંજર તપાસ કર.
ટૂંકી ને ટચ છે બંધ એમાં એક વેદના,
આ કાચની કરચને સવિસ્તાર તપાસ કર.
મુજ નામની વિશાળ ઈમારત કને જઈ,
મળવું જ હો મને તો તું અંદર તપાસ કર.
-હેમેન શાહ
હેમેન શાહની આ ગઝલ કોલેજમાં ખુબ લોકપ્રિય હતી. ( કદાચ એ વખતે ‘મિત્રતાના અર્થ’ ને સમજવાની ઘણી ગડમથલ હશે!) સંબંધોના દ્રોહની તપાસ એ સાહિત્યમાં (કે જીદંગીમાં) નવી વાત નથી. શોધવો હોય અર્થ મિત્રતાનો, કવિ કહે છે, તો શરૂઆત ઈતિહાસની એ ક્ષણોથી કર કે જ્યારે મિત્રતા માંથી બધો વિશ્વાસ ઊઠી ગયો હતો. સંબંધો અનિવાર્યપણે વેદનામાં પરિણામે છે એ હકીકતની એક અલગ બાજુ પણ છે. વેદના સંબધ જોડવાની કડી પણ બની શકે છે. કોઈને અંદરથી જાણવા માટે એની વેદનાને સમજવાથી વધારે સારો રસ્તો કયો હોય શકે?
Permalink
June 23, 2005 at 2:11 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, શૂન્ય પાલનપુરી
દુ:ખમાં જીવનની લાણ હતી, કોણ માનશે ?
ધીરજ રતનની ખાણ હતી, કોણ માનશે ?
શૈયા મળે છે શૂળની ફૂલોના પ્યારમાં !
ભોળા હ્રદયને જાણ હતી, કોણ માનશે ?
કારણ ન પૂછ પ્રેમી હ્રદય જન્મ-ટીપનું,
નિર્દોષ ખેંચ-તાણ હતી, કોણ માનશે ?
ઈશ્વર સ્વરૂપે જેને જગત ઓળખી રહ્યું,
એ ‘શૂન્ય’ની પીછાણ હતી, કોણ માનશે ?
-શૂન્ય ‘પાલનપુરી’
Permalink
December 7, 2004 at 1:24 PM by ધવલ · Filed under ગઝલ, હરીન્દ્ર દવે
Permalink
Page 48 of 48« First«...464748
