(ધૂળ ખંખેરો) – ભાવિન ગોપાણી
ભલે કાયા અને કપડાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો,
કળા જો હોય, પડછાયા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
અધૂરા રહી ગયેલા કોઈના સપનાની મળશે છાપ,
મળ્યો રસ્તેથી એ સિક્કા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
ફરીથી ચિત્ત ને ચહેરા ઉપર આવી જશે રોનક,
પ્રણયના એક-બે કિસ્સા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
અમે બારી વગરના ઘરમાં પણ વર્ષો જીવી જઈશું,
ફકત આકાશના ફોટા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
હજી ઊભા થઈ મહેમાન પહોંચ્યા ક્યાં છે ઘરની બ્હાર?
તરત ના આ રીતે સોફા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો!
થશે ચલચિત્ર ચાલુ ને અમે બેસી રહીશું બહાર,
અમારું કામ છે પડદા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
વીતાવ્યું રણ છતાં રણ સાથે લઈને ક્યાં સુધી ફરશો?
હવે પાંપણ અને ચશ્માં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
મળી છે કોઈના રૂમાલમાં ખુશબૂ નવી આજે,
ફરીથી આપણે શંકા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
બને એવું કે એ જોઈ શકે ઘરની ખરી હાલત,
ચલો, ભગવાનના ફોટા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
કળા કરવી તો ન્હોતી પણ કળા કરવી પડી અંતે,
કહ્યું છે કોઈએ, પીંછા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
જરૂરી છે જ નહિ કે એમના પગલાં ઉપર ચાલો,
બને તો એમના પગલાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
કશું ન્હોતું અને અંતે કશું રહેશે નહીં બાકી,
જીવન છે ધૂળનાં ઢેફાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
પધારો જળ રૂપે ઈશ્વર, પધારો અન્ન રૂપે દેવ,
વલખતાં જીવના જડબાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો
ગયું છો ધૂળમાં જીવન, મરણ તો સ્વચ્છ જોઈએ,
દુપટ્ટો ઝાટકો, પંખા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
– ભાવિન ગોપાણી
ટ્વેન્ટી- ટ્વેન્ટીના જમાનામાં ટેસ્ટ મેચ ગઝલ… ચૌદ-ચૌદ શેર પણ લગભગ બધા જ મનનીય… આખી ગઝલમાં આધુનિક ગઝલ અને પરંપરાની કૃતિ વચ્ચેની આવનજાવન મનભાવન રીતે સતત વર્તાયે રાખે છે. કવિ પડછાયા ઉપરથી ધૂળ ખંખેરવા કહે છે ત્યારે નવી ગઝલનો રણકો સંભળાય છે, એ જ રીતે પ્રણયના કિસ્સા પરથી ધૂળ ખંખેરવા આહ્વાન આપે છે ત્યારે પરંપરાની ગઝલરીતિ પ્રતીત થાય છે. બંનેની મજા છે અને બંને અહીં હારોહાર માણી શકાય છે. ‘ધૂળ ખંખેરવી’ રુઢિપ્રયોગનો કવિએ વાચ્યાર્થ મુજબનો કસ તો કાઢ્યો છે, પણ એનો જે ખરો અર્થ છે – સખત ધમકાવવું, ખૂબ ઠપકો આપવો-એ ઉજાગર કરતો એકાદ શેર પણ અહીં ઉમેર્યો હોત તો ગઝલ છે એથી વધુ સરાહનીય થઈ શકી હોત.
Varij Luhar said,
April 5, 2025 @ 11:46 AM
ખૂબ સરસ ગઝલ..
મયંક ઓઝા said,
April 5, 2025 @ 11:55 AM
બહુજ સરસ . .
નેહા પુરોહિત said,
April 5, 2025 @ 11:56 AM
વલખતાં જીવનાં જડબાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો !!!!!!!
આહા…
નેહા પુરોહિત said,
April 5, 2025 @ 11:57 AM
વલખતાં જીવના જડબાં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો !!!!!
આહા…..
Lalit Trivedi said,
April 5, 2025 @ 12:07 PM
સરસ ગઝલ છે આ ગઝલ મેં “પરબ” માં વાંચી કે તરત કવિશ્રીને ફોન કરેલો.. વાહ વાહ
રવી કક્કડ said,
April 5, 2025 @ 12:50 PM
વીતાવ્યું રણ છતાં રણ સાથે લઈને ક્યાં સુધી ફરશો?
હવે પાંપણ અને ચશ્માં ઉપરથી ધૂળ ખંખેરો.
સુનીલ શાહ said,
April 5, 2025 @ 12:58 PM
બહુ મજાની ગઝલ..
કિશોર બારોટ said,
April 5, 2025 @ 1:54 PM
બહુજ ઉમદા ગઝલ
લતા હિરાણી said,
April 5, 2025 @ 4:42 PM
સરસ ગઝલ ભાવિનભાઈ.
જેનો અર્થ ઠપકો આપવો કે ધમકાવવું થાય એ રૂઢિપ્રયોગ છે – ‘ધૂળ કાઢવી’ (કાઠિયાવાડી બોલીનો પ્રયોગ છે)
ધૂળ ખંખેરવી એમાં શબ્દાર્થ જ છે.
Kishor Ahya said,
April 5, 2025 @ 4:49 PM
આ ગઝલની પાંચ સાત પંક્તિઓ બહુ જ સુંદર છે પડછાયા ઉપરની ધૂળ ખંખેરવી, પ્રણયના કિસ્સા ઉપરની ધૂળ, સોફા ઉપરની ધૂળ, પાંપણ અને ચશ્મા ઉપરની ધૂળ, શંકા ઉપરની ધૂળ, ભગવાનના ફોટા ઉપર ની ધૂળ, વલખતા જીવના જડબાં ઉપર ની ધૂળ ખંખેરવા ની વાત છે એ શેર ખૂબ ગમ્યા. મને લાગે છે કવિશ્રી એ આટલા જ શેર લઈ ગઝલ બનાવી હોત તો ગઝલ આથી પણ ધારદાર થઈ હોત!
જ્યાં શેરમાં કોઈને કોઈ આછો પાતળો પણ અર્થ નીકળતો હોય એવા શેર બધાને ગમે છે અને આવી ગઝલ લોકપ્રિય થાય છે. રોજિંદા ક્રમની વાતો હોય ત્યાં ધૂળ ખેંખેરવાનો વાત કરતો શેર, પ્રાસ બેસાડવાની એક ઔપચારિકતા નિભાવતો હોય તેવું લાગે છે.
કવિ એ ખૂબ સરસ લયબદ્ધ શેર મૂક્યા છે અને લાગણીને સ્પર્શી જાય તેવા છે. સરસ ગઝલ, સરસ આસ્વાદ.
ધૂળ ખેંખેરવાના બે ત્રણ અર્થો છે એક તો ઠબકો આપવો હોય ત્યારે ‘તારી ધૂળ ખેખેરી નાખીશ ‘ બીજું આળસુ માણસ માટે . “હવે ધૂળ ખેંખેરો અને કામે લગો. ત્રીજું કોઈ વાત પૂરી થઈ ગઈ હોય તે ફરી શરૂ કરવા માટે જેમકે ગઝલમાં દર્શાવેલ પ્રણય નો કિસ્સો ,ચોથું કોઈ ચાબખા જેમકે ગઝલમાં ની સોફા પર થી ધૂળ ખેંખેરવા ની વાત.
ગઝલમાં કવિએ નમ્ર સ્વરૂપે ધૂળ ખંખેરવા જેવો શબ્દ પ્રયોગ કરી સોનેરી સલાહ આપવા પ્રયાસ કર્યો છે જે પ્રશંસા ને પાત્ર છે. કવિ શ્રી ભાવિન ગોકાણી ને આવી સરસ રચના આપવા માટે ધન્યવાદ.
વિવેક said,
April 5, 2025 @ 6:08 PM
@ લતા હિરાણી:
ધૂળ ખંખેરવી રુઢિપ્રયોગ વિશે મેં પાદટીપમાં ટિપ્પણી કરી જ છે… પણ આ રુઢિપ્રયોગ કેવળ કાઠિયાવાડમાં નથી વપરાતો. અમારે તળ ગુજરાતમાં પણ આ ખૂબ સઆમાન્ય રુઢિપ્રયોગ છે.
ભાવિનભાઈએ એકાદ શેરમાં આ અર્થ કામે લીધો હોત તો વધુ મજા આવત
VIPUL jariwala said,
April 5, 2025 @ 11:30 PM
બહુજ સરસ અને સુંદર
Kishor Ahya said,
April 6, 2025 @ 4:04 PM
વિવેકભાઈ કહે છે ધમકી માટે ધૂળ ખંખેરવા જેવો એકાદ શેર હોત તો મજા આવેત. મને થયું, ખરી વાત છે… આવા કંઈક.
યુધ્ધ!શસ્ત્રો દુશ્મનને ડરાવીજ દેશે
દેશમાં દુશ્મનને ગોતો, ધૂળ ખંખેરો.
ધૂળ કાઢી નાખીશ,તારી ચી ચિબા
પકડીને ઢીબીએ એને,ધૂળ ખંખેરો.