તોડવું કઈ રીતથી પેન્સિલ પણું ?
શ્વાસ જન્મે ને તરત બટકાય છે.
અનિલ ચાવડા

મૌનનો પડઘો : ૦૨ : કવિતા – રિઓકાન

ryokan bowl tsukioka

કોણ કહે છે કે મારી કવિતા કવિતા છે?
એ કવિતા છે જ નહીં.

જ્યારે તમને સમજાય કે મારી કવિતા કવિતા નથી
ત્યારે આપણે કવિતા વિશે વાત કરીશું.

– રિઓકાન

આગળ જતા પહેલા બે વાર કવિતા વાંચી જાવ. પહેલી નજરે શબ્દોની રમત લાગે એવી કવિતા છે. પણ એના અનેક અર્થ નીકળી શકે એમ છે.

એક અર્થ: કવિતા કવિ માટે અહમ(ego)નું સાધન હોય છે. કવિને કવિતા જેટલું પણ અહમનું સાધન ખપતું નથી. એ અહમને ટાળવા પોતાની કવિતાને કવિ અ-કવિતા જાહેર કરે છે. હવે જો તમે પણ એ કવિતાને અ-કવિતા માનો તો પછી કવિ માટે અહમનું કારણ જ રહેતું નથી. એમના પરથી ‘કવિ’ના ‘લેબલ’ ને દૂર કરો તો પછી, કશા બંધન વિના, કવિ તમારી સાથે કવિતા વિશે નિરાંતે ગપ્પા મારવા તૈયાર છે.

બીજો અર્થ: કવિતા પોતે કશું છે જ નહીં. એ તો ચેતના સુધી પહોંચવાનું સાધન માત્ર છે. એટલું બન્ને પક્ષ સ્વીકારે નહીં ત્યાં સુધી કવિને આગળ વાત કરવામાં કોઈ રસ નથી.

ત્રીજો અર્થ: કોઈ પણ ચીજને સમજવી હોય તો પહેલા સમજવું પડે કે એ ચીજ- કે બીજું કશુંય- ખરેખર તો અસ્તિત્વ ધરાવતું જ નથી. આટલું ન સમજો ત્યાં સુધી તમારી સાથે વાત કરવી પણ નકામી છે.

હવે તમે પૂછશો કે ભાઈ, આ બધા અર્થમાંથી કયો અર્થ સાચો છે ? ખરી વાત તો એ છે કે કયો અર્થ ખરો છે એ આ કવિતાનો મુદ્દો છે જ નહીં. આ કવિતા એ તમને આટલો વિચાર કરવા માટે ઉશ્કેર્યા એ જ એનો ખરો મુદ્દો છે 🙂 

5 Comments »

  1. વિવેક said,

    December 6, 2012 @ 1:18 AM

    ઉત્તમ કવિતા અને ભાવાસ્વાદ તો એથીય ઉત્તમ…

  2. perpoto said,

    December 6, 2012 @ 4:12 AM

    ધવલભાઇ ઝેનમાં આજ ખુબી છે ,જે તમે પકડી છે.
    ક્યાં શબ્દોને હોડી બનાવી શક્યો
    ડૂબ્યો પછી શબ્દોના બીજભંવરે……

  3. Rekha Sindhal said,

    December 6, 2012 @ 6:15 AM

    એક અર્થ એવો પણ કરવાનુઁ મન થાય કે એ કવિતા નહેી, જીવન છે એ સમજાય પછી જ આગળ વાત થઈ શકે. જે કવિતામાં જીવન ધબકે છે તે જ સાચી કવિતા. ખરૂં ને? મનભાવન રસાસ્વાદ! આભાર સહ…. અભિનંદન.

  4. pragnaju said,

    December 6, 2012 @ 10:49 AM

    સુંદર રચાના
    સરસ અનુવાદ

  5. Deval said,

    December 12, 2012 @ 12:25 AM

    @Dhaval : i completely agree with Vivek Sir, uttam kavita ane bhavaswad to enathi pan uttam 🙂

RSS feed for comments on this post · TrackBack URI

Leave a Comment