થઈ ગયું છે – રતિલાલ ‘અનિલ’
અતિશય બધુંયે સહજ થઇ ગયું છે;
એ બ્રહ્માંડ જાણે કે રજ થઇ ગયું છે.
ઉનાળુ મધ્યાહ્ન માથે તપે છે,
બધું કોઇ મૂગી તરજ થઇ ગયું છે.
હું તડકાના કેન્વાસે ચીતરું છું કોયલ;
ઘણું કામ એવું, ફરજ થઇ ગયું છે.
છે દેવાના ડુંગરશાં તોંતેર વર્ષો,
કે અસ્તિત્વ મોટું કરજ થઇ ગયું છે.
‘અનિલ’, વિસ્તર્યું મૌન તડકારૂપે, આ,
મને માપવાનો જ ગજ થઇ ગયું છે.
– રતિલાલ ‘અનિલ’
વહી ગયેલી પેઢીના ગઝલકારની આવનારી પેઢીને પ્રેરણા આપે એવી ગઝલ. એક એક નમૂનેદાર, અર્થ-નકશીથી શોભતા શેર તો જરા જુવો ! આ ગઝલના ભાવજગતને વર્ણવવા જાવ તો detached existance, emotional fatigue, burden of being, realization of nothingness અને metaphysical crisis જેવા – કાફકા અને સાત્રના – શબ્દો મગજમાં આવે છે. માણસ કેવી સ્થિતિએ પહોંચતો હશે કે જ્યારે કહે કે મધ્યાહ્ન …મૂગી તરજ થઈ ગયું છે ! તડકાના કેનવાસ પર કોયલ ચિતરવાનું કામ તો સૌંદર્યના સર્જનનું કામ છે – પણ એને માટે ય કવિ કહે છે – આ બધુ કામ ફરજ થઈ ગયું છે. થાક અને એકરાગિતા જબજસ્ત ઘેરી વળે તો જ મોઢે અસ્તિત્વના કરજ થઈ જવાની વાત આવે. છેલ્લા શેરમાં કવિ આ આંતરિક એકલતામાંથી ઉપજતા લાભની વાત કરે છે. કવિ જે ‘મૌન’ની વાત કરે છે એ કાળું, અંધકારમય, એકલાપણાનુ મૌન નથી – એ તો છે તડકા જેવું પ્રકાશમય મૌન. એવું મૌન જે અંતરમનને સમજવા માટે સૌથી સબળ સાધન બની રહે છે.
pragnaju said,
January 23, 2008 @ 11:09 AM
રસદર્શન સાથે પ્રેરણા દાયક ગઝલ માણી.
તેમાં આખરનો શેર ઘણો ગમ્યો
“અનિલ’, વિસ્તર્યું મૌન તડકારૂપે, આ,
મને માપવાનો જ ગજ થઇ ગયું છે.”
અનેક િચંતકોની પંક્તીઓ યાદ આવી –
હરીન્દ્ર દવે એ એટલે જ કહ્યું હશે.
શબ્દોની સંગત દઉં છોડી મારા સાધુ
મને આપો એક અનહદનો સૂર
રાજેન્દ્ર શુકલ કહે છે…
સાવ ઝાંખી સતત યાદની એ અવસ્થા હતી,
શ્વાસના મૌન સંવાદની એ અવસ્થા હતી!
ભાવના શુક્લ said,
January 23, 2008 @ 12:04 PM
વિસ્તરતી સંધ્યા ખિલી જાય પછી જે આનંદની અનુભુતિ થાય તેવુ નમણુ કાવ્ય..વાહ મજા આવી ગઈ.
GURUDATT said,
January 24, 2008 @ 6:34 AM
દેવાના ડુંગર શા અને વિસ્ત્ર્યુ મૌન …અતિશય અસરકારક રીતે પ્રયુક્ત છે..હાડોહાડ
લાગી જાય છે..ખૂબ વજનવદાર ગઝલ..
તીર્થેશ said,
September 10, 2011 @ 1:30 AM
વાહ !