ક્લિઓપેટ્રા – અન્ના આખ્માતોવા (અનુ.: વિવેક મનહર ટેલર)
હું હવા અને અગ્નિ છું.
– શેક્સપિઅર
એલેક્ઝાન્ડ્રિયાનો મહેલ
એક મીઠા છાંયડાથી ઢંકાયેલો છે.
– પુશ્કિન
(તેણીએ) ક્યારના ચૂમી લીધા છે એન્ટનીના મૃત હોઠો,
અને ઑગસ્ટસ સામે ઘૂંટણિયે પડીને ક્યારના આંસુ વહાવી દીધાં છે…
અને સેવકોએ દગો દીધો છે. વિજયી રણશિંગાઓ ગાજી રહ્યાં છે
રોમન ગરુડના ઓથા તળે, અને સાંજના ઓળા ઊતરી રહ્યાં છે.
અને પ્રવેશે છે એના સૌંદર્યનો આખરી ગુલામ,
ઊંચો અને ઉદાત્ત, અને એ મૂંઝાતા-મૂંઝાતા કાનાફૂસી કરે છે:
“તમને –ગુલામ તરીકે- તેની આગળ વિજયની ખુમારીમાં લઈ જશે…”
પણ હંસની ડોકનો ઝુકાવ હજીય અકંપ છે.
અને કાલે બાળકોને મારી નંખાશે. ઓહ, કેટલું ઓછું બચ્યું છે
પૃથ્વી પર કરવા માટે – આ માણસ સાથે હંસીમજાક કરો,
અને, જાણે કે વિદાયનો કરુણાસભર ઈશારો ન હોય,
એમ એક કાળા સાપને મૂકી દો શામળા સ્તન પર બેપરવા હાથ વડે.
– આન્ના આખ્માતોવા
(અંગ્રેજી પરથી અનુ.: વિવેક મનહર ટેલર)
કવિતા એટલે કવિની આત્મકથા. ખરું ને? સ્થૂળ સ્વરૂપે નહીં તો સૂક્ષ્મ સ્વરૂપે પણ સર્જક જે કંઈ લખે છે, એ એની ઇન્દ્રિયોના ચશ્માંમાંથી જોયેલી, જાણેલી, અનુભવેલી દુનિયા જ છે. સ્ટાલિન જેવા સરમુખત્યારની દાદાગીરી અને એક પછી એક સ્વજનોના એના હાથે મૃત્યુની વચ્ચે પણ વતન છોડી ભાગી જવાના બદલે છાતી તાણીને કલમ ચાલુ રાખવાની જે મર્દાનગી રશિયન રજતયુગના સામ્રાજ્ઞી કવયિત્રી આન્ના આખ્માતોવાએ બતાવી હતી એ અભૂતપૂર્વ છે.. આજની ગ્લૉબલ કવિતામાં આન્ના ક્લિઓપેટ્રા જેવા મહાન ઐતિહાસિક પાત્રના સ્વાંગમાં પોતાની આત્મકથા – પોતાનું સ્વાન-સૉંગ કેવી બખૂબી આલેખે છે તે જોઈએ….
Cleopatra
I am air and fire.
Shakespeare
Alexandria’s palace
Has been covered by a sweet shade.
Puškin
[She] has already kissed Antony’s dead lips,
And on [her] knees before Augustus has already poured out [her] tears…
And the servants have betrayed [her]. Victorious trumpets are blaring
Under the Roman eagle, and the mist of evening is drifting.
And enters the last captive of her beauty,
Tall and stately, and he whispers in confusion:
“[He] will send you – like a slave… before him in the triumph…”
But the inclination of [her] swan-like neck is still serene.
And tomorrow they will put [her] children in chains. Oh, how little remains
[For her] to do on earth – to joke with a man,
And, as if in a farewell gesture of compassion,
Place a black [small] snake on [her] swarthy breast with an indifferent hand.)
– Anna Akhmatova
(Eng. Translation: Judith Hemschemeyer)
