ગાલિબ – અનુ.- હરીન્દ્ર દવે
જ્યાં સુધી કોઈ જખમનું મુખ ન પ્રગટાવી શકે,
છે વિકટ કે ત્યાં સુધી તુજ વાતનો રસ્તો ખૂલે.
આ જગત મજનુંના દીવાનાપણાની ધૂળ છે,
ક્યાં સુધી લયલાની લટના ખ્યાલમાં કોઈ રહે!
હો ઉદાસી, તો કૃપાનું પાત્ર છલકાતું નથી,
હા, કવચિત્ થઇ દર્દ, કોઈ દિલ મહીં વસ્તી કરે.
હું રહું છું એટલે સાથી, ન નિંદા કર હવે
છેવટે ઉલ્ઝન આ દિલની ક્યાંક જઈને તો ખૂલે.
દિલના જખમોથી ન ખૂલ્યો માર્ગ આદરનો કદી,
શું મળે, બદનામ મુજ ગરેબાંને કરે !
દિલના ટુકડાથી છે કંટકની નસો, ફૂલોની ડાળ,
ક્યાં સુધી, કહો બાગબાની કોઈ જંગલની કરે !
દ્રષ્ટિ નિષ્ફળ દ્રશ્યને ભડકાવનારી ચીજ છે ,
એ નથી તું કે કોઈ તારો તમાશો પણ કરે.
ઈંટ-પથ્થર લાલ મોતીની ઊઘડતી છીપ છે,
ખોટ ક્યાં, દીવાનગીથી ‘ગર કોઈ સોદો કરે !
ઉમ્ર ધીરજની કસોટીના વચનથી મુક્ત ક્યાં ?
ક્યાં હજી ફુરસદ કે તારી ઝંખના કોઈ કરે !
ખૂલવા ઝંખે એ પાગલપણથી પ્રગટે છે કુસુમ,
દર્દ આ એવું નથી, કે કોઈ પેદા ના કરે.
કામ આ દીવાનગીનું છે કે મસ્તક પીટવું
હાથ તૂટી જાય જો, કોઈ પછી તો શું કરે ?
કાવ્ય દીપકની શિખાનું રૂપ તો બહુ દૂર છે,
સૌ પ્રથમ તો, જે દ્રવી ઊઠે હૃદય, પેદા કરે !
जब तक दहान-ए-जख्म न पैदा करे कोई,
मुश्किल कि तुजसे राह-ए-सुखन वा करे कोई .-
આ ગઝલનો આ અંશત: અનુવાદ છે. ગાલિબના દીવાનમાં આ ગઝલ આશરે ૨૦૦ થી ૨૧૫ ના ક્રમની વચ્ચે આવે છે. ગાલિબનું નામ પડતાં જ અઘરી ગઝલના વિચારે ગાત્રો થીજી કેમ જાય છે તેનું આ ગઝલ એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે – આ તેની પ્રમાણમાં સરળ ગઝલ છે,વળી સિદ્ધહસ્ત કવિએ એનો પ્રમાણમાં સરળ અનુવાદ કર્યો છે,છતાં દરેક શેર તેમની સાથે કુસ્તી લડવી પડે તેવા છે…..!
એક ઉદાહરણ તરીકે પ્રથમ શેરનું ઊંડાણ જુઓ- જ્યાં સુધી કોઈ જખમનું મુખ પેદા નથી કરતું,ત્યાં સુધી તેને માટે તારી સાથે વાર્તાલાપ [ communication ] નો માર્ગ પ્રસ્થાપિત કરવો અત્યંત અઘરો છે…..અહીં दहान-ए-जख्म – ને ‘એક ન રૂઝાતા ઘા-નાસૂર ‘ ના અર્થમાં લેવાયું છે. શાયર કહે છે- પ્રિયે ! જ્યાં સુધી વ્યક્તિને તારી અતિતીવ્ર તમન્ના ન હોય,ત્યાં સુધી તારી સાથે વાર્તાલાપ અશક્ય છે. અહીં શાયરની કમાલ છે આ શબ્દોના ખૂબીભાર્યા ઉપયોગ માં – ખુલ્લા જખમના હોઠ [ કે જે જખમની આખી વાર્તાના પ્રતિક સમાન હોય છે- તબીબી વિજ્ઞાન પ્રમાણે પણ આ વાત સાચી છે- wound ની edges / margin ઉપરથી મોટાભાગનું નિદાન થઇ જતું હોય છે ] અને વાર્તાલાપ કરનાર હોઠ – આ બે વચ્ચેનું એક સુંદર parallelism ઈંગિત કરાયું છે.
.
વિવેક said,
October 2, 2011 @ 1:02 AM
સાદ્યંત સુંદર ગઝલનો બહુમૂલ્ય અનુવાદ… પ્રસ્તુતીકરણ પણ ગમ્યું…
pragnaju said,
October 2, 2011 @ 6:44 AM
સુંદર ગઝલનો સ રસ અનુવાદ અને ગહનતા નો ચિંતનાત્મક આસ્વાદ
kishoremodi said,
October 2, 2011 @ 8:18 AM
ગાલિબની ગઝલનો સુંદર પ્રેરણાત્મક અનુવાદ ગમ્યો
rcparekh said,
October 2, 2011 @ 10:52 AM
aap shree ne vinntee ke jyare hindee ke urdu kavita ke gazal no gujrati anuvad aapo tyare original kavita ke gazal sathe mukva vinntee.atre pehla sher no original text aapel hova thi tema vadhare maja aavee aabhar.
ધવલ said,
October 2, 2011 @ 10:59 AM
સલામ !
pragnaju said,
October 2, 2011 @ 11:03 AM
जब तक दहान-ए ज़ख़्म न पैदा करे कोई
मुश्किल है तुझ से राह-ए सुख़न वा करे कोई
`आलम ग़ुबार-ए वह्शत-ए मज्नूं है सर-ब-सर
कब तक ख़याल-ए तुर्रह-ए लैला करे कोई
अफ़्सुर्दगी नहीं तरब-इन्शा-ए इल्तिफ़ात
हां दर्द बन के दिल में मगर जा करे कोई
रोने से अय नदीम मलामत न कर मुझे
आख़िर कभी तो `उक़्दह-ए दिल वा करे कोई
चाक-ए जिगर से जब रह-ए पुर्सिश न वा हुई
क्या फ़ाइदह कि जेब को रुस्वा करे कोई
लख़्त-ए जिगर से है रग-ए हर ख़ार शाख़-ए गुल
ता चन्द बाग़्बानी-ए सह्रा करे कोई
ना-कामी-ए निगाह है बर्क़-ए नज़ारह-सोज़
तू वह नहीं कि तुझ को तमाशा करे कोई
हर सन्ग-ओ-ख़िश्त है सदफ़-ए गौहर-ए शिकस्त
नुक़्सां नही जुनू से जो सौदा करे कोई
सर्बर हुई न व`दह-ए सब्र-आज़्मा से `उम्र
फ़ुर्सत कहां कि तेरी तमन्ना करे कोई
है वह्शत-ए तबी`अत-ए ईजाद यास-ख़ेज़
यह दर्द वह नहीं कि न पैदा करे कोई
बेकारी-ए जुनूं को है सर पीट्ने का शग़्ल
जब हाथ टूट जाएं तो फिर क्या करे कोई
हुस्न-ए फ़ुरोग़-ए शम`-ए सुख़न दूर है असद
पह्ले दिल-ए गुदाख़्तह पैदा करे कोई
આ સાંભળવાની તો મઝા કાંઈ ઔર !
Sudhir Patel said,
October 2, 2011 @ 12:28 PM
ગાલિબની ગઝલ અને એનો અનુવાદ માણવાની મજા પડી!
પ્રજ્ઞાબેનનો આભાર મૂળ ગઝલ મૂકવા બદલ.
સુધીર પટેલ.
HiteshGhazal said,
October 2, 2011 @ 2:59 PM
ખુબ સરસ પણ ઓરિજનલ એ ઓરિજનલ ઓન ગાલિબ સાહેબ્
HiteshGhazal said,
October 2, 2011 @ 3:02 PM
बस की दुश्वार है हर काम का आसां होना,
आदमी को भी मयस्सर नहीं इन्सां होना.
गिरिया चाहे है ख़राबी मेरे काशाने की,
दर-ओ-दीवर से टपके है बयाबां होना.
वाए दीवानगि-ए-शौक़ कि हरदम मुझको,
आप जाना उधर और आप ही हैरां होना.
जल्वा अज़ बस कि तक़ज़ा-ए-निगह करता है,
जौहरे-आईना भी चाहे है मिज़्गां होना.
इशरते-क़त्ल गहे-अहले-तमन्ना मत पूछ,
ईदे-नज़्ज़ारा है शमशीर का उरिया होना.
ले गए ख़ाक में हम दाग़े-तमन्ना-ए-निशात,
तू हो और आप बसद रंग गुलिस्तां होना.
इशरते-पारहा-ए-दिल ज़ख़्मे-तमन्ना खाना,
लज़्ज़ते-रीशे-जिगर, ग़र्के-नमकदां होना.
की मेरे क़त्ल के बाद उसने जफ़ा से तौबा,
हाए उस ज़ोदे-पशेमां का पशेमां होना.
हैफ़ उस चार गिरह कपड़े की क़िस्मत ‘ग़ालिब’,
जिसकी क़िस्मत में हो आशिक़ का गिरेबां होना.
– मिर्ज़ा असदुल्ला खां ‘ग़ालिब’
मयस्सर = प्राप्त, मिलना
दिरिया = रोना
काशाने = निवास, घर
अज़ = दर्शन
जौहरे-आईना = दर्पण के गुण
शमशीर = तलवार
उरियां = नग्नावस्था,
इशरत = सुखद
ग़र्के-नमकदां = नमक का पात्र
ज़ोदे-पशेमां = निर्लज्ज
हैफ़ = खेद, शर्म
गिरेबं = वस्त्र का अग्रभाग
HiteshGhazal
HiteshGhazal said,
October 2, 2011 @ 3:04 PM
इश्क़ मुझको नहीं, वहशत ही सही,
मेरी वहशत तेरी शोहरत ही सही.
क़त्ता कीजे न ताअल्लुक़ हमसे,
कुछ नहीं है, तो अदावत ही सही.
मेरे होने में है क्या रुसवाई,
ऐ वो मजलिस नहीं, ख़लवत ही सही.
हम भी दुश्मन तो नहीं है अपने,
ग़ैर को तुझसे मुहब्बत ही सही.
अपनी हस्ती ही से हो, जो कुछ हो,
आगही गर नहीं, ग़फ़लत ही सही.
उम्र हरचंद के है बर्क़े-ख़िराम,
दिल के ख़ूं करने की फ़ुर्सत ही सही.
हम कोई तर्क़े-वफ़ा करते हैं,
न सही इश्क़, मुसीबत ही सही.
कुछ तो दे ऐ फ़लके-नाइन्साफ़,
आह-ओ-फ़रियाद की रुख़्सत ही सही.
हम भी सललीम की ख़ू डालेंगे,
बेनियाज़ी तेरी आदत ही सही.
यार से छेड़ चली जाए “असद”,
गर नहीं वस्ल, तो हसरत ही सही.
– मिर्ज़ा असदुल्ला खां “ग़ालिब”
HiteshGhazal
HiteshGhazal said,
October 2, 2011 @ 3:04 PM
आह को चाहिए इक उम्र असर होने तक,
कौन जीता है तेरी ज़ुल्फ़ के सर होने तक.
दामे-हर मौज में है हल्का-ए-सदकामे-निहंग,
देखें क्या गुज़रे है क़तरे पे गुहर होने तक.
आशिक़ी सब्र तलब और तमन्ना बेताब,
दिल का क्या रंग करुं ख़ूने-जिगर होने तक.
हमने माना कि तग़ाफ़ुल न करोगे, लेकिन,
ख़ाक हो जाएंगे हम, तुमको ख़बर होने तक.
परतवे-ख़ूर से है शबनम को फ़ना की तालीम,
मैं भी हूं एक इनायत की नज़र होने तक.
इक नज़र बेश नहीं फ़र्सते हस्ती ग़ालिब,
गर्मि-ए-बज़्म है इक रक़्से-शरर होने तक.
ग़मे-हस्ती का “असद” किससे हो जुज़ मर्ग, इलाज,
शम्मा हर रंग में जलती है सहर होने तक.
– मिर्ज़ा असदुल्ला ख़ा “ग़ालिब”
HiteshGhazal
rcparekh said,
October 3, 2011 @ 9:35 AM
aapna tarat pratibhav badal aapno kKHUB KHUB aabhar
Dhruti Modi said,
October 4, 2011 @ 4:12 PM
ગાલિબની ગઝલ હોય અને તલત મેહમુદનો સ્વર હોય તો કેવી મઝા પડે? સુંદર ગઝલ, સુંદર અનુવાદ.
Deval said,
October 5, 2011 @ 12:10 AM
ગઝલ અનુવાદ્ અને પ્રસ્તુતીકરણ બધુ જ ગમ્યું…