ચેપ્મેનનું હોમર પહેલવહેલીવાર વાંચતાં – જોન કીટ્સ (અનુ. વિવેક મનહર ટેલર)
(શિખરિણી)
પ્રવાસો કીધા છે કનકવરણા દેશ બહુના,
અને જોયા છે મેં મુલક બહુ ને રાજ્ય ઉમદા;
ફર્યો છું પશ્ચિમી અગણિત નવા ટાપુ ફરતે,
ગણી એપોલોના કવિગણ વખાણે જે સહુને.
ઘણું સુણ્યું છે એક વિશદ જગાના વિષયમાં,
મહાજ્ઞાની હોમર ખુદનું ગણી જ્યાં રાજ કરતા;
છતાં એનો સાચો મરમ ન જડ્યો એ ક્ષણ સુધી
નહીં ચેપ્મેને જ્યાં લગ કહ્યું ઊંચા સાફ સ્વરથી:
અનુભવ્યું મેં એ નભ નિરખતા પ્રેક્ષક સમું
તરી આવે જેની નજર પરિધિમાં ગ્રહ નવો;
ગરુડી આંખોથી થિર નજર કોર્ટેઝ બળુકો
નિહાળે પેસિફિક સ્થિર થઈ – ને લશ્કર બધું
જુએ અન્યોન્યોને અટકળ ભરેલી નજરથી –
રહીને મૂંગો, ટોચ ઉપરથી એ ડેરિયનની.
– જોન કીટ્સ
(અનુ. વિવેક મનહર ટેલર)
*
મહાકવિ હૉમરના બે મહાકાવ્યો -ઑડિસી અને ઇલિયાડ-નો જ્યૉર્જ ચેપ્મેને કરેલો સાછંદ પદ્યાનુવાદ કિટ્સના વાંચવામાં આવ્યો. કોઈ બહુ મોટી શોધ કે જીત હાંસિલ કરી હોય ત્યારે જે ‘પ્રથમ’ની ઉત્તેજના અનુભવાય એવી જ ઉત્તેજના હૉમરના ગોપિત રહસ્યો, કાવ્યકલાની બારીકી નજર સામે આવી ત્યારે હર્ષાવેશમાં કિટ્સે આ સૉનેટ રચ્યું. ચેપ્મેનનો હોમર વાંચતા જ અંધારા આકાશમાં જાણે મધ્યાહ્નનું ઝળાંહળાં તેજ રેલાઈ ઊઠ્યું. સૂર્યમાળાના અગોચર રહસ્ય કે પૃથ્વી પરના અદીઠ પ્રદેશોની હકીકતની જેમ જ હોમરની કવિતાઓમાંનો ગુહ્ય સાર ચેપ્મેનના અનુવાદના દૂરબીનથી કિટ્સની નજરે પહેલવહેલીવાર ચડે છે એ ઉત્તેજનાને કવિએ સફળતાપૂર્વક આલેખી છે.
કોર્ટેઝે સોળમી સદીમાં મેક્સિકો જીત્યું હતું અને બાલ્બોઆએ એની ચઢાઈ દરમિયાન પનામાના ડેરિયન પર્વત પરથી પહેલવહેલીવાર પેસિફિક ઓસન (પ્રશાંત મહાસાગર) જોયો હતો. પણ સોનેટમાં ઉત્તેજનાસભર ઐતિહાસિક શોધનો ઉલ્લેખ કરવાની લ્હાયમાં કિટ્સે બાલ્બોઆની જગ્યાએ કોર્ટેઝને પેસિફિકની શોધ કરી પોરસાતો બતાવ્યો છે. ૧૭૮૧માં સર વિલિયમ હર્શેલે સૂર્યમાળાનો સાતમો ગ્રહ યુરેનસ શોધ્યો હતો. એ વાત પણ કિટ્સે સૉનેટમાં બખૂબી વણી લીધી છે.
*
On First Looking into Chapman’s Homer
Much have I travell’d in the realms of gold,
And many goodly states and kingdoms seen;
Round many western islands have I been
Which bards in fealty to Apollo hold.
Oft of one wide expanse had I been told
That deep-brow’d Homer ruled as his demesne;
Yet did I never breathe its pure serene
Till I heard Chapman speak out loud and bold:
Then felt I like some watcher of the skies
When a new planet swims into his ken;
Or like stout Cortez when with eagle eyes
He star’d at the Pacific—and all his men
Look’d at each other with a wild surmise—
Silent, upon a peak in Darien.
– John Keats
Gaurang Thaker said,
September 9, 2017 @ 5:42 AM
Waah kavi waah
ઢીંમર દિવેન said,
September 9, 2017 @ 7:13 AM
સાચે જ,
સૉનેટનું આગવું માધુંર્ય તમે જ વર્ણવ્યું…
Aasifkhan said,
September 9, 2017 @ 3:30 PM
सरस
वाह
Aasifkhan said,
September 9, 2017 @ 3:30 PM
सरस
वाह