હું – પ્રફુલ્લ દવે
કદિ એક ‘હું’ માંહે ‘હું’ છેદ પાડે;
બને વાંસળી ‘હું’, અને ‘હું’ વગાડે.
કદિ એક ‘હું’ સૂર્ય થઇને પ્રકાશે;
સકલ સૃષ્ટિનાં જીવતરને જીવાડે.
બેસી રસોડે જમે ‘હું’ નિરાંતે;
બની માત ‘હું’ જાતે ‘હું’ને જમાડે.
કદિ એક ‘હું’ વ્યાસપીઠે બીરાજે;
કદિ એક ‘હું’ સામે બેસીને ધ્યાવૈ.
રમે રાસ ‘હું’ સૃષ્ટિ સાથે નિરંતર;
બળે હાથ ‘હું’ નો અને ‘હું’ જ બાળે.
નિરંતર રહે ‘હું’ ને ‘હું’ ની પ્રતિક્ષા;
અહીં ‘હું’ ને ‘હું’ બોર એંઠા ચખાડે.
અહીં ઇશ પોતાને માટે ‘હું’ બોલે;
રમે ‘હું’ અને ‘હું’ જ ‘હું’ ને રમાડે.
– પ્રફુલ્લ દવે
આ પ્રફુલ્લ દવે જાણીતા લોકસંગીતના ગાયક નહીં પણ અમદાવાદમાં રહેતા, ભાવનગર ડીસ્ટ્રીક્ટ કોર્ટના ન્યાયાધીશ છે. એમને મળવું હોય તો ભાવનગરની ‘બુધ સભા’ માં અને અમદાવાદના શનિવારી ‘ સાહિત્ય ચોરામાં’ મોટાભાગે મળી જાય.કવિતા વાંચવા સાંભળવામાં રસ રાખે છે એટલું જ નહીં જાતે સુંદર રચનાઓ કરે છે પણ ખરા. મોટાભાગે થોડાક જ વખત પહેલાં તેમનો કાવ્ય સંગ્રહ પણ છપાયો છે.
જે લોકો ‘હું’ને છોડી દેવાની વાત કરે છે, તે ‘હું’ શું છે તે જાણતા જ નથી. આપણે જેને જાણતા જ ન હોઇએ તેને છોડી કેવી રીતે શકીએ?‘હું’ની બરાબર ઓળખ આપતી તેમની આ ગઝલ મારી પ્રિય ગઝલ છે. તેમાં શ્રીકૃષ્ણ , વેદ વ્યાસ, નરસિંહ મહેતા અને શબરીને ‘હું’ ની સાથે ખરી ખૂબીથી વણી લીધા છે. જ્યારે આપણા ‘હું’નું તાદાત્મ્ય આ બધા ‘હું’ ના સ્વરૂપો સાથે થાય છે, ત્યારે આપણા ‘હું’ ને ત્યજવાનું નહીં પણ તેની સાથે એકાકાર થઇ જવાનું કવિ ઇજન આપે છે. અહમ્ તો આ રીતે જ ઓગળે.
પંચમ શુક્લ said,
July 26, 2006 @ 10:18 AM
Very nice gazal with spiritual intellect. This reminds me the concept of જીવ શીવ નું અદ્વૈત…આ ગઝલ સાથે કદાચ મારી ગમતી રચના પણ મજા પડે એવી છે, જૂઓ:
http://www.commsp.ee.ic.ac.uk/~pancham/RajendraShukla/HTML%20files/Icchani%20apmele.htm
હું « સહિયારું સર્જન - પદ્ય said,
April 20, 2007 @ 3:33 AM
[…] “અહીં ઇશ પોતાને માટે ‘હું’ બોલે; રમે ‘હું’ અને ‘હું’ જ ‘હું’ ને રમાડે.” – પ્રફુલ્લ દવે […]
યાદને સલામ « કાવ્ય સુર said,
May 3, 2007 @ 3:11 AM
[…] બે ત્રણ મહીના પછી પ્રફુલ્લભાઇનો પ્રેમથી નીતરતો પત્ર મળ્યો. મારી કવીતા તેમણે મારા વતી વાંચી હતી તેમ જણાવ્યું અને મને બહુ જ ગમેલી તેમની એક ગઝલ ‘ હું ‘ પણ તેમણે મને લખી મોકલી. […]
પ્રફુલ્લ દવે, Praful Dave « ગુજરાતી સારસ્વત પરિચય said,
May 3, 2007 @ 3:27 AM
[…] પ્રફુલ્લ દવે, Praful Dave Filed under: કવિ — સુરેશ જાની @ 1:00 am “ અહીં ઇશ પોતાને માટે ‘હું’ બોલે; રમે ‘હું’ અને ‘હું’ જ ‘હું’ ને રમાડે. ” […]
હું « અંતરની વાણી said,
January 7, 2008 @ 3:36 AM
[…] [ મારા પરમ મીત્ર શ્રી. પ્રફુલ્લ દવે ની, ‘હું’ વીશે મને બહુ જ ગમતી, એક રચના વાંચવા અહીં ‘ ક્લીક’ કરો. ] […]
La' Kant said,
October 19, 2014 @ 3:12 AM
આ લ્યો, ” હું” લક્ષી , “કં ઈં ક ”
. હું
હું જ મને નડતો-કનડતો ગમે ત્યારે!
કેવી વિટંબણા છે, કે,ખુદને પામવા,
ખુદને જ છેદવો,ભેદવો,ખોદવો પડે,
કોણ મને નિરંતર આમ સંભોગે છે?!
***
નડતર
કંઈ ને કંઈ પકડતો, હું જ મને બહુ નડતો!
રહું જો સાવ અળગો, નિજ વિચાર કનડતો
ક્યારેક પડું એકલો જો,ખુદા આવી ચડતો!
અચાનક એમ જડતો,ને, શ્વાસ મારો ઠરતો
***
હું અને એ
આ ચારે બાજુ ચળકતી રેતશી રજકણો,
ચોપાસ તરતી-ફરતી માત્ર ક્ષણોજ ક્ષણો,
હું આટલો વિરાટ વિશાળ ક્યારેય નો’તો,
હું આટલો બળકટ બેફામ ક્યારેય નો’તો,
હું તો જાણે છું સતત પ્રકાશનો પૂંજ પૂંજ,
હું અફાટ આકાશ ને, પવનની ગૂંજ ગૂંજ.
હું કઈંક ઉષ્ણ-ગરમ, અમલ શીતલ પણ,
હું અંધાર નર્મ લીસ્સો-કોમલ કોમલ પણ,
હું હવા,અનરાધાર વરસું ચારેકોર અપાર,
હું સુગંધ સ્પરશું એમ રોમેરોમ સંચાર,
હું જળ-માં વહું, માટીને અનહદ પ્રેમ કરું,
હું વહું સમયની સંગસંગ ,અકળ છેક રહું,
હું મૂળ, પંચ તત્વગત સત્-પરમ-ઈશ્વર!
હું આમ તો, કણ કણ માં મરમ – ઈશ્વર !
****
. હું છું
હું છું સતત શ્વાસની જેમ,મને ભીતર શું? બ્હાર શું?
ન બૂઝાતો પ્રકાશ છું હું, છે બધે એ અવકાશ છું હું.
હું હમેશાં આસપાસ છું, મને દૂર શું ? દૂશવાર શું?
પૂર્ણપણે પ્રસ્ફુટ પ્રસરતો બ્રહ્મનાદ ઓમકાર છું હું.
સકળ બ્રહ્માંડનો વિશાળ વ્યાપ છું,
અનુભવ-જ્ઞાને સમજાયેલું માપ છું,
અનુભૂતિ તણો એહસાસ અમાપ છું
ચોફેર ચળકતો ચેતનાનો ચાપ છું,
પ્રેમ-આનંદસભર’જીવંત’વિચાર છું,
સ્પર્શ-સ્પંદન રણઝણ બેસુમાર છું,
જુઓ તો ખરા! હું કેવો આરપાર છું !
શૂન્યનો મહા અનંત વિસ્તાર છું,
***
હું તો તારા આખાબોલા મૌનનો,
આકાશી એક શબ્દમાંપ્રતિભાવ છું!
માત્ર, મસમોટો “હ”કાર ભાવ છું!
નાભિકેન્દ્રથી ઉઠેલો હુંકાર નાદ છું!
તું તો ધરતીની જેમ ક્યાંક હોય છે,
ક્વચિત્, લગભગ મૌન જ હોય છે,
ને,તે મારું આકાશ જુએ સાંભળે છે,
ચારેકોર હોય છે,ઝળુંબતું ઓવારતું-,
નમતું,ચૂમતું, ભેટતું ઝૂકેલું હોય છે,
સવાલ છે માત્ર દૃષ્ટિ-મર્યાદાનો છે,
ક્ષિતિજો મન ની વિસ્તરે તો બને!
કોણ ? કોની? મર્યાદા ક્યારે? બાંધે?
***