होली पिया बिणा लागाँ री खारी – मीराँबाई
होली पिया बिणा लागाँ री खारी।
सूनो गाँव देस सब सूनो, सूनी सेज अटारी।
सूनो बिरहन पिव विण डोलाँ, तज गया पीव पियारी।
विरहा दुःख मारी।
देस बिदेसा णा जावाँ म्हारो अणेशा भारी।
गणताँ गणताँ घिस गयाँ रेखाँ, आँगरियाँ री सारी।
आयाँ णा री मुरारी।
बाज्यो झाँझ मृदंग मुरलिया बाज्याँ कर इकतारी।
आया बसन्त पिया घर णाँरी, म्हारी पीडा भारी।
स्याम मण क्याँरी बिसारी।
ठाडो अरज कराँ गिरधारी, राख्याँ लाज हमारी।
मीराँ के प्रभु मिलव्यो माधो, जनम-जनम री क्वाँरी।
मण लागी दरसण तारी।
– मीराँबाई
મીરાંબાઈના અમર પદોમાં હોળીગીતો પણ વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે. હોળીના બહાને શ્યામ-સાંવરાને મનાવવાનું-ખીજાવાનું-લાડ લડાવવાનું એ ચૂકતાં નથી. પિયા વિના એમને હોળી અકારી લાગે છે. ગામ, દેશ, સેજ, અટારી- બધું જ પ્રિયતમ વિના સૂનું છે. પિયુના ત્યજી જવાથી સૂની પડેલી વિરહણને વિરહનું દુઃખ ભારી થઈ પડ્યું છે. પ્રિયજનને શોધવા એ ઘર છોડીને દેશ-વિદેશ પણ જઈ શકે એમ નથી કેમકે એને અંદેશો રહે છે કે ક્યાંક હું ઘર બહાર નીકળી એવામાં એ આવીને ચાલ્યો ગયો તો? એ તો બસ, મુરારીની પ્રતીક્ષામાં આંગળીના વેઢે દિવસો ગણી રહી છે અને ગણતાં-ગણતાં બધા વેઢા પણ ઘસાઈ ગયા છે હવે તો! પ્રતીક્ષાની કેવી પરાકાષ્ઠા! કેવી ઉત્કૃષ્ટ કવિતા! ઝાંઝ-મૃદંગ-વાંસળી-એકતારો વાગી રહ્યા છે, કેમ કે વસંત ઋતુ આવી ચડી છે. પણ શ્યામ તો એને વિસરી બેઠો છે. આવતો જ નથી એટલે મીરાંબાઈ અરજ કરતાં કહે છે કે પ્રભુ! મારી લાજ રાખો. તારા દર્શનની આશામાં હું જનમ જનમથી કુંવારી છું…
pragnajuvyas said,
March 10, 2020 @ 2:30 PM
મીંરાબાઇનુ વિરહવેદના વ્યક્ત કરતું ભાવવાહી ગીત
ડૉ. વિવેકજી દ્વારા સુંદર રસદર્શન
યાદ આવે
મારે રુદિયે બે મંજીરા :
એક જૂનાગઢનો મહેતો,બીજી મેવાડની મીરાં …..
કૃષ્ણકૃષ્ણના રસબસ રણકે
પડે પરમ પડછંદા;
એક મંજીરે સૂરજ ઝળહળ
બીજે અમિયલ ચંદા
શ્વાસશ્વાસમાં નામસ્મરણના સરસર વહત સમીરા …….
રાસ ચગ્યો ને હૈડાહોંશે
હાથની કીધી મશાલ ;
વિષનો પ્યાલો હોઠ પામીને
નરદમ બન્યો નિહાલ
હરિના જન તો ગહનગંભીરાં ,જ્યમ જમુનાનાં નીરા …..
મારે રુદિયે બે મંજીરા . ભગવતીકુમાર શર્મા
मीरांबाई की प्रगाढ़भक्ति और उनके जीवन के वैषम्य पर विचार करते समय, सर्वप्रथम, हमारा ध्यान प्रसिद्ध भक्त नरसी मेहता की ओर आकृष्ट हो जाता है जिनका जन्म, उनसे लगभग 85 वर्ष पूर्व, जूनागढ़ के एक नागर ब्राह्मण कुल में हुआ था। दोनों अपने अपने परिवार के लिए एक वृत्ताकार छिद्र के लिए चौकोर दंड की भाँति, सर्वथा अनुपयुक्त थे। दोनों, अपने अपने क्रमश: वर्ण या वंश की उच्चता व प्रतिष्ठा में बट्टा लगाने के कारण, तिरस्कृत हुए और दोनों को क्रमश: जाति बहिष्कार वा विषपान द्वारा, यातना पहुँचाने के प्रयत्न किए गए, दोनों को ही अपने अपने आत्मीयों के आकस्मिक वियोग से कुछ न कुछ शोक प्रकट करने का अवसर मिला और दोनों ने ऐसे विषाद से वैराग्य की ही शिक्षा पाई, और दोनों किसी विघ्न व बाधा से विचलित न होकर अपनी टेक पर पूर्ववत दृढ़ रह गए, और सदा की भाँति, भगवान के भजन व कीर्तन को ही अपनी दिनचर्या मान, एक भाव से उस एकमात्र कार्यक्रम को ही निरन्तर निभाते ही रह गए। भक्त नरसी ने अपने इकलौते पुत्र की मृत्यु पर भी कहा था कि, ‘भलुं थयुं भांगी जंजाल, सुखे भजीशुं श्रीगोपाल’ अर्थात अच्छा ही हुआ विघ्न दूर हुए, अब मैं सुखपूर्वक भगवद्भजन में प्रवृत्त रहा करूँगा। वे जीविकोपार्जन न करने के कारण डांटे डपटे जाने पर बहुधा यही कह देते थे कि ‘एवा रे अमे एवा रे एवा, तमे कहो छो वली तेवारे’ अर्थात भाई मैं तो सदा ऐंसा ही रहता आया, विवश हूं, तुम्हारा कुछ कहना व्यर्थ है और उनका दृढ़ विश्वास था कि भगवान ‘प्रीत करूं प्रेमथी प्रगट थारो’ अर्थात प्रेम करने से अथवा प्रेम द्वारा ही उपलब्ध हो सकता है। मीरांबाई की मनोवृत्ति भी सदा इन जैसी भावनाओं से ही प्रेरित हुआ करती और वे भी इसी कारण, सुख दु:खादि से नित्य निर्द्वन्द सी रहती हुई ‘बदनामी’ को भी मीठी मान और भली बुली कहे जाने पर उसे अपनी सीस चढ़ा प्रेमोन्माद में मस्त डोलती रहा करती थीं। इन दोनों भक्त कवियों ने पदों की रचना की है। विनय के पद इन दोनों के प्राय: एक समान हैं। श्रृंगार वर्णन नरसी का अधिक स्पष्ट है , मीरां का अधिक संयत व मर्यादित है।
આવી જ વિરહવેદના વ્યક્ત કરતું મીંરાબાઇનુ ગીત
विरहयातना राग होली
किण सँग खेलूँ होली, पिया तज गये हैं अकेली ।।
माणिक मोती सब हम छोड़े, गल में पहनी सेली ।
भोजन भवन भलो नहिं लागै, पिया कारण भई गेली ।
मुझे दूरी क्यूँ म्हेली ।
अब तुम प्रीत और सूँ जोड़ी, हमसे करी क्यूँ पहेली[1] ।
बहु दिन बीते अजहुँ न आये, लग रही ताला बेली ।
किरण बिलमाये हेली ।
स्याम बिना जिवड़ो मुरझावे, जैसे जल बिन बेली ।
मीराँ कूँ प्रभु दरसण दीज्यो, जनम जनम की चेली ।
दरस बिन खड़ी दुहेली ।।
Meena Chheda said,
March 10, 2020 @ 11:49 PM
અમર પદને પણ યાદ કરાવવું પડતું હોય છે. અને ત્યારે એની અમરતાનો ખરો અર્થ નીપજે છે. અત્યંત મધુર ગીત અને એનો રસાસ્વાદ હોળીના ઉત્સવને સાર્થક બનાવે છે.
Harihar Shukla said,
March 11, 2020 @ 10:54 AM
ઠાડો અરજ કરાં 👌
Harihar Shukla said,
March 11, 2020 @ 10:57 AM
પિયા બિણ હોલી ખારી 👌💐
Kajal kanjiya said,
March 13, 2020 @ 4:23 AM
પૂર્વ મનહર છંદ
નામ લેતા જેનું બેઉંના મનમાં પ્રેમ જાગે
હા રાધા, એક તારોને એક મારો શ્યામ લાગે.
કાજલ કાંજિયા ‘ફિઝા’