વ્યર્થ – ચૈરિલ અનવર (ઇન્ડોનેશિયન) (અનુ. વિવેક મનહર ટેલર)
છેલ્લે જ્યારે તું આવી હતી તું ફૂલો લાવી હતી,
લાલ ગુલાબ, શ્વેત ચમેલી,
રક્ત અને પવિત્રતા,
અને મારી સામે પાથરી દીધા હતાં
એક ચકિત નજર સાથે: તારા માટે.
આપણે બંને દિક્મૂઢ થઈ ગયાં હતાં અને એકમેકને પૂછ્યું હતું: આ શું છે?
પ્રેમ? બેમાંથી કોઈ સમજી શક્યું નહોતું.
એ દિવસે આપણે બંને સાથે હતાં.
આપણે સ્પર્શ કર્યો નહોતો.
પણ ઓ મારું દિલ જે જરાય મચક આપતું નથી!
તૂટી જા, છિનાળ, તારી એકલતાથી ચૂરેચૂરા થઈને!
– ચૈરિલ અનવર
(અંગ્રેજી અનુવાદ પરથી ગુજરાતી અનુવાદ: વિવેક મનહર ટેલર)
‘ઇગો’ વિશે ક્યાંક વાંચ્યું હતું કે ‘ઇ’ ને ‘ગો’ નથી કહી શકાતું એટલે જ જીવનમાં સમસ્યા છે. ઇન્ડોનેશિયાના સૌથી વધુ પ્રખ્યાત કવિ જે માત્ર સત્તાવીસ વર્ષની જિંદગીમાં ૭૧ કવિતાઓ લખીને જ અમર થઈ ગયા એ ચૈરિલ અનવર આ જ વાત અહીં કરે છે. પ્રિયતમા છેલ્લે જ્યારે આવી હતી ત્યારે ફૂલો લઈને આવી હતી. લાલ અને સફેદ. બંનેનો સંદર્ભ પણ કવિ જ સ્પષ્ટ કરી અપે છે: રક્ત અને પવિત્રતા. હિંસા અને શાંતિ એકસાથે ઓફર કરવામાં આવે ત્યારે કેવી વિમાસણ અનુભવાય! આવું જ કંઈક બંને પ્રેમીઓ અનુભવે છે અને સ્પર્શ પણ કર્યા વિના છૂટાં પડે છે. સ્પર્શ અહીં માત્ર સેક્સ જ ઇંગિત નથી કરતો, બે પ્રેમી વચ્ચેનું અદ્વૈત પણ દર્શાવે છે. બંને સાથે હતાં પણ એક નહોતાં થઈ શક્યાં, કારણ કે નાયકનું દિલ પુરુષસહજ ઇગોથી આઝાદ થઈ શકતું નથી. નાયક પોતાના દિલને કોસે છે અને એકલતાથી તૂટીને ચૂરેચૂરા થઈ જવાનો શાપ પણ આપે છે.. પ્રેમમાં અંતે તો વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ના રહે, સીવેલા હોઠ લઈ જવાની છૂટ છે તને…
*
IN VAIN
The last time you came
You brought bright flowers,
Red roses, white jasmine,
Blood and holiness,
And spread them in front of me
With a decisive look : for you.
We were stunned
And asked each other: what’s this?
Love? Neither of us understood.
The day we were together.
We did not touch.
But my heart will not give itself to you,
And does not care
That you are ripped by desolation.
– Chairil Anwar
