મુક્તિ – સુનિલ ગંગોપાધ્યાય
એક માણસ મુક્તિફળ લેવા ગયો હતો
એણે કહેલું, હું પાછો આવીશ
રાહ જોજે.
ખબર નથી એ ક્યાં ગયો છે
ક્યા એકાકી હિમ અરણ્યમાં
કે કોઈક નીલિમા-ભૂખ્યા પહાડને શિખરે
ખબર નથી એની સામે કેવી આકરી મુશ્કેલીઓ ખડી છે
ખબર નથી એ કેવા અસહનીય સાથે
સંગ્રામ ખેલે છે.
એણે મુક્તિફળ લાવવાનું કહેલું
એણે રાહ જોવાનું કહેલું
હું બાર વર્ષ એની રાહ જોઈશ
એ પછી પણ જો એ પાછો નહિ આવે તો
મારે જવું પડશે.
હું પણ પાછો નહિ આવું તો જશે મારાં સંતાનો.
– સુનિલ ગંગોપાધ્યાય
(અનુ. નલિની માડગાંવકર)
કવિ એવા મુક્તિફળની વાત કરે છે જે લઈને કોઈ પાછું આવતું (ને કદાચ આવવાનું પણ) નથી. વચનની કિંમત છે અને ધ્યેયની ઈજ્જત છે. આ ધ્યેયને છોડી દેવાનું તો વિચારી શકાય એમ પણ નથી. એક પછી એક પેઢી હોમાતી જાય તો પણ આ શોધ ચાલુ જ રહેવાની છે.
આ આખી વાત વાંચીને હસવું આવે – ભલા આવા મુક્તિફળ પાછળ સમય બગાડવાની શું જરૂર છે ? જેના હોવા કે ન હોવા વિષે પણ ખબર નથી એની પાછળ જીંદગી બગાડવાની શી જરૂર છે ? જે લઈને કોઈ કદી પાછું આવ્યું નથી એની પાછળ એક પછી એક પેઢીઓએ ઢસડાવાની શું જરૂર ? …..
પણ હકીકત તો એ છે કે આખી દુનિયા સદીઓથી આ જ કામ કરી રહી છે ! કોઈએ ખરી મુક્તિ જોઈ નથી પણ એને પામવાની ઈચ્છા જગતની શરૂઆતથી આજ લગી ચાલ્યા જ કરી છે. આ ઘાણીમાંના બળદ જેવી વૃત્તિ છે કે પછી એક ચિંતન-વંતી, સ્વપ્ન-ગર્વિત, બાહોશ પ્રજાનું લક્ષણ છે ?
એ તો તમે જાણો !
વિવેક said,
April 15, 2009 @ 1:31 AM
અદભુત કવિતા… જેટલી સરળ ભાસે છે એટલી જ ઊંડી!!!
santhosh said,
April 15, 2009 @ 1:42 AM
अच्छी ब्लॉग हे / आप की लेखनी पड़कर बहुत खुश हुवा / आप गुजराती मे टाइप करने केलिए कौनसी टाइपिंग टूल यूज़ करते हे ?
रीसेंट्ली मैने यूज़र फ्रेंड्ली इंडियन लॅंग्वेज टाइपिंग टूल केलिए सर्च कर रहा ता, तो मूज़े मिला… ” क्विलपॅड “… आप भी ‘क्विलपॅड’ http://www.quillpad.in को यूज़ करते हे क्या…?
pragnaju said,
April 15, 2009 @ 6:34 AM
હું બાર વર્ષ એની રાહ જોઈશ
એ પછી પણ જો એ પાછો નહિ આવે તો
મારે જવું પડશે.
હું પણ પાછો નહિ આવું તો જશે મારાં સંતાનો.
કોઈએ ખરી મુક્તિ જોઈ નથી પણ એને પામવાની ઈચ્છા જગતની શરૂઆતથી આજ લગી ચાલ્યા જ કરી છે…ચીંતન માંગી લે તેવી અદભૂત દ્રુષ્ટિ
sudhir patel said,
April 15, 2009 @ 9:26 AM
સુંદર ચિંતનાત્મક કવિતા અને એવું જ માર્મિક રસ-દર્શન!
ગીતામાં પણ આ મુક્તિ માટેની મથામણ અને એનાં ઉપાયોની ચર્ચા છે જ.
સુધીર પટેલ.
Pinki said,
April 15, 2009 @ 10:18 AM
સુંદર……. માર્મિક રચના !!
ઊર્મિ said,
April 15, 2009 @ 10:38 AM
સ-રસ ગહન કવિતા… અને મજાનો આસ્વાદ પણ !
Pinki said,
April 16, 2009 @ 12:35 AM
કિરણભાઈએ કહ્યું એમ,
મુક્તિ માટે કંઈ ખુલાસા જોઈએ,
પ્રાણ ત્યાગું એટલું કાફી નથી.